Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

%
СаО; 55,16 
%
SO, ва 6,21 
%
Н ,0 бор.
Ҳ озирги вақтда гипсли боғловчиларни айланм а ўчоқларда 
пиш ириш иқтисодий самарадорликни оширмоқда. Бундай усул 
билан наф ақат қурилиш гипси, ш унингдек, юқори ҳароратда 
пиш ириладиган бош қа турдаги гипс боғловчиларни ҳам пиш ириш
имконияти туғилади. 9.2-расмда ушбу усулнинг технологик схемаси 
ёритилган.
Қурилиш гипсининг хоссалари. 
Гипс сув билан қориш тирил- 
гандан кейин. у тезда қуюкдашиб қотади. Гипснинг қотиш жара­
ёнида унинг \аж м н 1 % чамасида кенгаяди. Бу унлан меъморий 
буюмлар тайёрлаш да, ёрикутарни беркитишда ва бошқа мақсад- 
ларда ишлатишга қулаплик ту ғд и ради. Давлат стандартларида кўр- 
сатилиш ича қурилиш гипси қую кданиш ининг бош ланиш и 4 д ақ и -
242

---

4
9.2-расм. Гипсни айланма ўчоқда пиширишнинг технологик жараёни:
/ — гипс тош и учун идиш ; 
2 —
м айдалагич: .(—айланм а ўчоқ;
4 —
ч а н г сўрувчи кам ер а: 5— пиш ирилган гипс учун чўм ич; 
6
— золдирли т еги р м о н ;
7—тайёр м аҳсулот учун идиш.
қадан кейин, охири 30 дақиқагача бўлиши керак. Гипснинг қуюқ- 
ланиш даврини узайтириш учун унга махсус сусайтирувчилар 
қўшилади. Коллоид эритма ҳосил қилувчи ярим сувли гипснинг 
(зичлиги 2,5—2.8 г/см ’ уюм тарзидаги ҳажмий оғирлиги 800— 1100 
кг/см 1) эриш тезлигини сусайтирувчи суяк елими, казеин, жела­
тин, глицерин, магний, кальций тузлари ишлатилади. Гипснинг 
қуюкданиш даврини узайтириш учун 60°С гача иситилган сув ҳам 
ишлатиш мумкин.
Сув таъсир этувчи иншоотларда қурилиш гипсини ишлатиш 
мумкин эмас. Аммо. ёғингарчилик ва муттасил таъсир этувчи нам- 
ликдан холи бўлган жойларда ишлатилган гипс қониқарли чи- 
дамликка эга бўлади. Нам муҳитда бўлган гипс буюмлар ўз мус- 
таҳкамлигини 50 %гача камайтиради. Сувга чидамлилик хусуси- 
ятини ошириш учун гипсдан тайёрланган буюм ва қисмлар сув 
таъсир этмайдиган моддалар билан шимдирилади. Уларнинг сирти 
бўялади ёки гипсга сўнмаган оҳак, цемент, тошқол ва тош кукуни, 
кул ёки туйилган домна тошқоли каби моддалар қўшилади.
Қурилиш гипси янада кўпроқтуйилса, жуда майин ва тез қуюқ- 
ланувчан қолипбоп гипс ҳосил бўлади. Қурилиш гипси сифатига 
кўра уч навга бўлинади. Қурилиш ва қолипбоп гипс учун техник 
шартлар 9.3-жадвалда берилган.
243

---