Ensiklopediyasi

GIMNASTIKA
Yunonistonda atletlar — yuguruvchilar, 
narsa irg'ituvchilar, mushtlashuvchilar muso- 
baqaga yalang'och holda chiqishgan. 
Yunon tilida «yalang'och» — «gimnos» 
bo'ladi. Bundan «gimnastika» so'zi kelib 
chiqqan va qadim da barcha jis m o n iy
mashqlar ham gimnastika deb atalgan.
Bizning davrimizda gimnastika sport 
turlaridan biri hisoblanadi. Ammo gimnas­
tika har xil bo'ladi. Shifokor rahbarligi va 
nazorati ostida kishilarni sog'lom lash- 
tirishga yordam beruvchi maxsus gimnasti­
ka davolash gimnastikasi deb ataladi. Gim­
na stika
bilan 
barcha 
s p o rtc h ila r 
shug'ullanadilar. Agar ular o'z mashqlari 
qatoriga gimnastika mashqlarini kiritish- 
masa, ulardan hech biri muvaffaqiyatga 
erisha olmaydi.
Shuningdek, sport gimnastikasi ham 
mavjud. Bu gimnastika asboblari — brusya, 
halqa, turnik, gimnastika oti va gilamdagi 
mashqlardan iborat. Erkaklar gimnastikasi- 
da gimnastika asboblari ayollar gimnas- 
tikasidagiga qaraganda ko'proq. Ammo 
ayollarda gimnastikaning juda chiroyli turi —
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qachon vujudga kelganligi ham qiziqarli. 
Globusni yasashdan oldin Yerning shar 
shaklida ekanligiga ishonch hosil qilish 
zarur edi. Qadimda Yerni atrofi suv bilan 
o'ralgan yassi tekislik deb ishonganlar. 
Shunday bo'lsada miloddan aw al Yerning 
yumaloq ekanligini bilgan olim lar ham 
bo'lgan. Tarixda dastlabki globusni milod­
dan avvalgi oltinchi asrda yunonistonlik 
Krates yasaganligini yunon olimi Strabon 
eslatib o'tgan. Sharqda birinchi katta glo­
busni vatandoshimiz xorazmlik olim Abu 
Rayhon Beruniy 1016-yilda yasaganligi 
ma’lum. Mirzo Ulug'bekning Samarqand 
shahridagi rasadxonasida ham globus 
bo'lgan. Lekin bizgacha yetib kelgan dast­
labki globusni Ptolemey kartalari asosida 
1492-yili nemis geografi M. Bexaym yasa- 
gan.
1895-yilda xo'jandlik olim Hoji Yusuf 
Hay’atiy (Mirfayozov) yasagan va sirtiga 
mingtacha nom yozilgan noyob globus 
Sharqda fanga ma’lum bo'lgan katta glo- 
buslardan biri edi. Uning aylanasi 160 san-
badiiy gimnastika bor. Uni musiqa jo'rligida 
bajaradilar.
Gimnastikachilarda eng oliy unvon mut- 
laq chempionlik unvonidir. Jahon birinchili- 
gi va Olimpiada o'yinlari g'oliblari bo'lgan 
o 'z b e k is to n lik g im n a stika ch ila r G alina 
Shamray, Elvira Saadiy, Oksana Chusoviti- 
na, Roza Galiyevalarning nomlari hamma- 
ga tanish.
GLOBUS
G lobus — lo tin c h a shar, yum aloq 
ma’nosida bo'lib, Yer sharining kichraytiril- 
gan shakli yoki modelidir. Globus sirtida 
materik va okeanlar chegaralari tekis sirt- 
ga chizilgan kartadagiga nisbatan aniq joy- 
lashganligi sababli ularning q iyo fa la ri 
ko'zga yaxshi tashlanadi. Globusda paral­
lel va meridianlardan iborat gradus to'ri 
c h iz ilg a n b o 'la d i. H o zir o d d iy o 'q u v 
qurollaridan biri bo'lgan globusning dastlab