Fiziologiyasi va gigiyenasi

Interoretseptorlar
ichki a'zolarning to'qim alarida (yurak. jigar. 
buyrak, qon tomirlari va boshqa a'zolarning) joylashgan va orga­
nizmning ichki muhitidagi o'zgarishlarni qabul qiladi. 
Proprio-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

retseptorlar -
m uskullar va pavlarda joylashgan bo'lib. ularning 
qisqarishini. cho'zilishini qabul qiladi hamda gavdaning holati va 
harakati haqida signallar beradi.
Retseptorlarda ta'sir m a'lum kuchga va vaqtga ega bo'lgan 
ta'sirotchilar ta'siriga mos holda q o 'zg 'alish jarayoni y uzaga kela­
di. Yuzaga kelgan q o 'zg 'alish retseptorlardan 
markazga intiluvchi
nerv tolalari orqali markazi) asab tizim iga o'tkaziladi.
M arkaziy asab tizim ida qo'shim cha neyronlar hisobiga refleks 
tor hajmli vaqtlardan asab tizim ining butun-yaxlit faoliyatiga ayla- 
nadi. M arkaziy asab tizim ida tushayotgan signallarning qayta ish- 
lanishi - tahlili bajariladi va 
markazdan qochuvchi
tolalarga im- 
pulslarning o'tkazilishi yuz beradi.
Refleks natijasida o 'z faoliyatini o'zgaitiruvchi ishchi a'zo -
ef-
fektor
deb ataladi. Retseptordan ishchi organgacha nerv impulsla- 
rini o'tkazuvchi y o 'l reflektor yoyi deb ataladi. Bu refleksning 
asosiy materiali hisoblanadi. Reflektor yoyi haqida gap yuritgan 
paytda. har bir bajariladigan reflektor akt katta miqdordagi neyron­
lar ishtirokida baj aril ishi ni nazarda tut ish kerak. Refleksning ikki 
yoki uch lieyronli yoyi b or-y o 'g 'i chizma haqiqatan esa tananing 
turli qismlarida joylashgan juda ko'plab retseptorlarini q o 'zg 'a- 
lishidan yuzaga keladi. Har qanday reflektor aktda nerv impulslari 
markaziy asab tizim iga kelgach. keng miqyosda tarqaladi va uning 
turli qismlarigacha yetib boradi. Shu sababli reflektor reaksiyala- 
rining tuzilish asosini markazga intiluvchi. markaziy yoki qo 'sh im ­
cha va markazdan qochuvchi neyronlar zanjiri tashkil qiladi desak 
to 'g 'riro q bo'ladi.
Har qanday reflektor aktda katta miqdordagi nerv impulslarini 
m iyaning turli qismlariga o'tkazuvchi neyronlar guruhi ishtirok 
etganligi sababli reflektor reaksiyasida butun organizm ishtirok 
etadi. Haqiqatan ham. agar sizning qo'lingizga favqulodda igna 
sanchib olishsa. siz uni tez tortib olasiz. Bu reflektor reaksiyadir, 
lekin bu paytda faqatgina q o'l muskullari qisqarm asdan nafas olish. 
yurak-tom irlar tizimi faoliyatlari ham o'zgaradi. Demak, siz san- 
chilgan ignaga reaksiva qildingiz. Javob reaksiyasiga amalda butun
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

organizm ishtirok etgan bo'lsa, bu jarayonni, y a ’ni reflektor aktini
- butun organizmni koordinatsiyalashgan javob reaksiyasi deb qa- 
rash mumkin.