Fiziologiyasi va gigiyenasi

9. 6. Im m unitet
O rganizm ning himoya omillari. 
Odamlar turli-tum an mikrob- 
lar orasida. jum ladan. kasalliklar chaqiruvchi viruslar va bakteri- 
yalar orasida hayot kechiradilar. Ularning ko'pchiligi kasal hay- 
vonlar va odam lar organizmida bo'ladi va ulardan u yoki bu y o ‘l 
bilan sogTariga o'tadi. M asalan. kasal hayvonlardan odam lar xom 
sutni ichib brusellez yoki ovsil (oqsil) kasalliklari bilan kasalla- 
nadilar. Stolbnyaloii qo'zg'atuvchisi tuproqda bo Tib. jarohatlangan 
to'qim alar orqali organizmga kirishi va o g 'ir kasallikni chaqirishi 
m um kin.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Yo'tal, aksa urish, qattiq gapirish va boshqalar bilan ham havo- 
tomchi y o ii bilan yuqadigan kasalliklar ham mavjudligi yaxshi 
m a iu m . Xuddi shu yo 'l bilan odamlar gripp, sil va boshqa in- 
feksivalar bilan kasallanadilar. Ammo hayotiy tajribalar shuni 
ko'rsatm oqdaki, odam lar kasallanishdan ko'ra ko'proq kasallik- 
ka chalinadilar, boshqacha aytganda, kasallikka chalinish doimo 
ham kasallikni chaqiravermaydi. K o iin ib turibdiki, organizmda 
infeksiyaning rivojlanishiga qarshilik ko'rsatuvchi omillar va me- 
xanizmlar mavjud.
Organizm infeksiva bilan kurashda himoyaning ikki maxsus 
b o im ag an (umumhimoyaviy) va spetsifik omillardan foydalanadi.
Spetsifik b o im ag an omillarga organizmni ichki muhitiga bego- 
na predmetlarni ushlab qoluvchi va ichkariga o ‘tib ketishiga qarshi­
lik ko'rsatuvchi teri va shilliq pardalarni kiritish mumkin. Spetsifik 
bo im ag an omillarga yana kletchatka-yeyuvchilar - fagositlarni 
ham kiritish mumkin. Fagositlar qonda va boshqa a ’zolarda (limfa 
tugunlarida, qizil ilikda. taloqda va boshqalar) b o ia d i.
Umumhimoyaviy, y a ’ni spetsifik omillar infeksiya va uni 
qo'zg'atuvchilarini aniq tanlab ta ’sir k o ‘rsatish qobiliyatiga ega 
emas, ular qo'zg'atttvchiiarni organizmga kirishiga va unda 
b o iish ig a qarshilik ko'rsatadi, bu paytda har bir qo'zg'atuvchining 
alohida xususiyatlari jiddiy aham iyatga ega emas.
Infeksiyalar bilan kurashda, hal qiluvchi rolni organizmda ish- 
lab chiqiladigan spetsifik omillar o'vnaydi. Ular qavsi infeksiyaga 
qarshi ishlab chiqilgan bo'lsa. o'sha kasallikka yoki infeksiyaga 
organizmni spetsifik chaiinmasligini ta'm inlaydi. Himoyaning bu 
shakli 
immunitet
deb ataladi. Immunitetning spetsifikligi shundan 
iboratki, u faqat bitta infeksiyaga qarshi himoyani ta ’minlaydi va 
aynan shu individning boshqa infeksiyalarga chidamlilik darajasiga 
ta'sir ko ’rsatmavdi. Masalan, k o 'k yo'tal qo'zg'atuvchisiga qarshi 
ishlab chiqilgan modda, qizamiq qo'zg'atuvchisiga qarshi hech 
qanday ta ’sir ko'rsata olmaydi va h. k.