Istiqlol avlodi

Ko‘p jarohatlangan o‘quvchilar uyqusizlikdan aziyat chekishi mumkin. 
Bunday bolalar ko‘pincha kichik shovqindan uyg‘onishadi va uzoq vaqt uxlay 
olmaydilar. Ularning uyqusi tinimsiz va qo‘rquvlarga to‘la, ular uyg‘onganlarida esa 
o‘zlarini tinch his qilishmaydi.
Uyqusiragan o‘quvchilar darslarga kam e’tibor qaratishadi va kuchli 
g‘azablanishni namoyon etadilar. Agar bola maktabda o‘zini shunday tutsa, ota-onadan 
yoki yaqinlaridan u qanday uxlashi to‘g‘risida so‘rash kerak. 
Ba’zi bolalar stressdan xalos bo‘lishlari uchun ko‘p vaqt talab etiladi. 
Ularning "tiklanishi" asta-sekin, haftalar, oylar va yillardan keyin keladi. Shuning 
uchun o‘smirlar va o‘rta maktab yoshidagi bolalarni turli xil ijtimoiy tadbirlarga jalb 
qilish juda muhimdir. 
Xavfli xatti-harakatlar 
Jabrlangan o’spirinlar haddan tashqari avangardlik bilan shug‘ullanadilar, bu 
xavfli oqibatlarga olib keladi: yo‘ldagi baxtsiz hodisalar, alkogol va giyohvand 
moddalarni iste’mol qilish va jinoyatlar.
Bunday xavf-xatarlarning ehtimoli, ular qanday qilib qiyin voqea bilan bog‘liqligi 
va bu haqda o‘tmishlar, shuningdek, jarohatlardan keyin bir muncha vaqt ehtiyot bo‘lish 
kerakligi haqida o‘quvchilar bilan suhbatlashishi muhimdir. 
O‘z joniga qasd qilish fikrlari 
Agar siz shaxsiy maslahatlaringiz, sharhlaringiz, fikrlaringiz va suhbatlaringizdan 
o’spirin o‘zini o‘zi o‘ldirish muammosi haqida o‘ylayotganini payqasangiz, bunga 

---

65 
jiddiy munosabatda bo‘lishingiz kerak. Shu sababli, bola o‘z joniga qasd qilish haqidagi 
o‘z fikrlari bilan o‘rtoqlashishi uchun ishonchli munosabatlarni o‘rnatish juda 
muhimdir. Bunday o‘quvchilar maxsus yordamga muhtoj bo‘lishi mumkin. 
O‘tkazib yuborilgan darslar 
Avval siz darslarning yo‘qligi sabablarini topishingiz kerak. Agar bu sabab ruhiy 
jarohat bo‘lsa, unda bunday o‘quvchi uchun bir muncha vaqt uchun siz bolaning 
o‘rganish va xotirasining xususiyatlariga e’tibor berib, o‘zgartirilgan o‘quv dasturiga 
kirishingiz mumkin.
Ushbu yondashuv, ayniqsa jismoniy shikastlanishdan keyin qayta tiklanish 
davrida bo‘lgan yoki maktabda o‘qish va xulq-atvorga o‘tkir ta’sir ko‘rsatadigan 
jarohatli xotiralarning kuchli portlashini boshdan kechirayotgan o‘quvchilar uchun zarur 
bo‘lishi mumkin.