Istiqlol avlodi

BIRINCHI PSIXOLOGIK YORDAM – BU NIMA ................................................................... 75 
SUITSIDAL XULQLI O‘SMIRLARGA PSIXOLOGIK YORDAM KO‘RSATISH ............... 81 
MAQSADLARNI QO‘YISH VA MUVOFIQLASHTIRISH ...................................................... 84 
TARJIMAI HOLNI QAYTA YOZISH ......................................................................................... 87 
YOMONLIK ICHIDAGI YAXSHILIK ........................................................................................ 89 
MAQTOVLARNI QABUL QILISH .............................................................................................. 91 
O‘ZINI – O‘ZI QO‘LLAB – QUVVATLASH .............................................................................. 92 
XATTI – HARAKATLARDAN ZAVQ OLISH ........................................................................... 92 
ODAMLARDAN ZAVQ OLISH .................................................................................................... 94 
 
 

---

6 
 
 
KIRISH 
 
Tarbiya uzluksiz jarayon bo‘lib, inson dunyoga kelishidan boshlab, to umrining 
oxirigacha davom etib boradi. Bu jarayon davomida atrof-muhitdagi voqea 
hodisalarning shaxsga salbiy yoki ijobiy aks ta’sir etishi uning insoniy fazilatlari qay 
darajada shakllanganligini belgilaydi. Bugungi kunda ta’lim sohasi oldida turgan eng 
dolzarb muammolardan biri ham aynan, shu maqsadga qaratilgan bo‘lib, kelajak avlodni 
komil shaxs sifatida shakllanishida mahalla, ota-ona va jamoatchilikning hamkorligini 
mustahkamlashdan iboratdir. 
Mamlakatimizda bu borada qilinayotgan sa’yi harakatlarning ko‘lamini yanada 
kengaytirish, zamonaviy uslubdagi ta’lim-tarbiya vositalaridan foydalanish, ta’lim va 
tarbiya jarayonlarining uzviyligini ta’minlash zarurligi davlat siyosati darajasiga 
ko‘tarildi.
Bugungi kunda yoshlarni barkamol avlod ruhida tarbiyalash, ularning 
qobiliyatlarini rivojlantirish, ayniqsa yoshlardagi intellektual salohiyatini yuksaltirish 
borasida mamlakatimizda barcha shart-sharoitlar taxt qilib qo‘yilgan. O‘zbekiston 
Respublikasining birinchi Prezidenti ham o‘zining O‘zbekistonning bugungi istiqbol 
yo‘lini ifodalovchi bir qator ma’ruzalari va asarlarida ham iqtisodiyot bilan ma’naviyat, 
inson ruhiyatining barkamolligi, hayotning o‘zaro ajralmas, bir–birini to‘ldiradigan, 
o‘zaro ta’sir va aks ta’sir etadigan muhim omillari ekanligini va ayni paytda bugungi 
iqtisodiy yangilanish, iqtisodiy tiklanish, iqtisodiy rivojlanishni, ma’naviy yangilanish, 
ma’naviy poklanish, ma’naviy yuksalish harakatlari bilan tomomila uyg‘un bo‘lishini 
ta’minlashning muqarrar ijtimoiy zarurat ekanligini qayta – qayta ta’kidlagan.
Ayniqsa, o‘sib kelayotgan yosh avlodni har tomonlama ham ruhiy, ham ma’naviy, 
ham jismonan yuksaltirish jamiyatimizning ustuvor talablaridan biridir.
Bugungi kunda yoshlar orasida yuz berayotgan suitsidal holat butun dunyo 
psixologlari, sotsiologlarini tashvishga solmoqda.
 
Hozirgi globallashuv jarayonida kirib kelayotgan turli ta’sirlar, “ommaviy 
madaniyat”ning salbiy xususiyatlari insonlarning xarakterini shakllanishiga salbiy ta’sir 
ko‘rsatmoqda. Yoshlar yaxshi bo‘lish nima ekanligini ba’zan anglab yetmayapti va 
oqibatda bolaning miyasida bo‘shliq paydo bo‘lmoqda. Inson miyasi har bir jarayon har 
bir hissiyot uchun javob beradi. Bu davrda yuzaga keluvchi miyadagi fiziologik 
o‘zgarishlar o‘smirlardagi xulq atvorning buzilishlariga olib keladi. Ayniqsa, oiladagi 

---

7 
nosog‘lom psixologik muhit, farzand va ota – ona o‘rtasidagi nizolar, ota – onalarning 
farzandiga nisbatan e’tiborsizligi yoshlarda deviant xulq – atvorni shakllanishiga sabab 
bo‘lmoqda. 
Hozirgi davr
 
rivojlanish dinamikasi, ijtimoiy andoza (stereotip) lardagi chuqur va 
keskin o‘zgarishlar, nafaqat kattalar, balki bolalar oldiga ham yuqori talablarni 
qo‘ymoqda. Bularning barchasi oiladagi pedagogik-psixologik talabga javob 
bermaydigan tarbiyaviy ta’sir, oshkora va yashirin qarovsizlik, qadriyatlarning buzilishi, 
bolalar xulqida noijtimoiy, ya’ni jamiyatga yot bo‘lgan holatlarning paydo bo‘lishi kabi 
ruhiy jarohat beruvchi ijtimoiy omillarning kuchayishiga olib keladi.
Ayniqsa yoshlar orasida uchraydigan suitsidal holatlar global muammo sifatida 
barcha mamlakatlarda psixolog olimlar tomonidan kengroq tadqiq etilishi lozim bo‘lgan 
masala hisoblanadi.
Kuzatishlardan ma’lum bo‘lishicha, voyaga yetmaganlar jinoyatchiligini oldini 
olishda eng avvalo jinoyatchilik xulqining ijtimoiy-psixologik, individual-psixologik, 
sotsiologik, huquqiy va kriminologik xususiyatlarini hisobga olish talab etiladi. 
Shuningdek, voyaga yetmaganlar o‘rtasida yuzaga kelayotgan qonunbuzarliklarning 
oldini olish ishlari umumiy va maxsus-individual tarzda olib borilishi bilan 
xarakterlanadi. 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Prezidentining 
2020-yil 
6-noyabrdagi 
“O‘zbekistonning yangi rivojlanish davrida ta’lim va tarbiya sohalari va ilm-fan 
sohalarini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-6108-sonli farmoniga 
muvofiq milliy ta’lim-tarbiya tizimini zamon talablari asosida modernizatsiya qilish, 
yoshlarni yuksak bilim-ma’rifat egalari, jismoniy va ma’naviy sog‘lom insonlar etib 
tarbiyalash, ta’lim muassasalarining rahbar va pedagog xodimlari nufuzini oshirish, 
ularning samarali faoliyat yuritishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratish yuzasidan bir 
qator muhim topshiriqlar berilgan. 
Ushbu vazifalarning ijrosini yuqori darajada ta’minlash maqsadida