3-mavzu. O`Zbek tilining leksik qatlamlari. Reja

Ma'lum ma'no bilan bog'langan va morfologik shakllangan tovush yoki tovushlar 
birikmasi so'z sanaladi.
So'z ikki xil ma'no bildiradi. Bu ikki xil ma'noni 
opa 
so'zi misolida ко'rib chiqaylik. 
Opa 
so'zi 
akа
, 
uka, singil 
singari so'zlar bilan qarindoshlik ma'nosi bilan bir guruhga 
birlashadi. 
Ayni paytda
, bir guruhga mansub bo'lgan yuqoridagi so'zlar bir-biriga zidlanganda, 
ma'lum ma'nolari bilan o'zaro farqlanadi. 
Xususan, 
opa 
so'zi 
о'gay 
opaga 
zidlanganda, 
qon-qorindoshlik 
(o'gay 
emaslik) 
ma'nosini 
bildirishi bilan
; 
opa 
so'ziga zidlanganda, men bilan bir bo'g'inga mansublik ma'nosini 
bildirishi 
bilan; 
aka, 
uka 
so'zlariga 
zidlanganda, 
ayol 
jinsiga 
mansublik 
ma'nosi 
bilan; 
singil 
so'ziga zidlanganda esa 
opaiiing 
mendan 
kattalik
, singilning esa kichiklik ma'nosiga 
egaligi bilan farq qiladi. 

---

Opa 
so'zining boshqa qarindoshlik bildiruvchi so'zlar bilan birlashtirib turadigan va ayni paytda, 
ularni bir-biridan farqlaydigan ma'nolarining jami uning atash ma'nosi yoki leksik ma'nosi 
deyiladi. 
Opa 
so'zi yuqoridagi ma9nodan tashqari predmetlik, 
bosh kelishik
, birlik ma'nolariga ham ega. Bu 
ma'nolar uning grammatik ma'nosi sanaladi. Ko'rinadiki, nutq jarayonida har bir so'z leksik va 
grammatik ma'nolar uyg'unligidan tashkil topadi. Odatda, leksik va grammatik ma'nolarning 
muayyan tovush yoki tovushlar birikmasi bilan barqaror munosabatidan tashkil topgan butunlikka 
nisbatan 
so'z 
atamasi qo'llaniladi. 
Grammatik ma'nosiz, faqat leksik ma'no bildiruvchi til birligi uchun