3-mavzu. O`Zbek tilining leksik qatlamlari. Reja

---

3-MAVZU. O`ZBEK TILINING LEKSIK QATLAMLARI.
Reja:
1.So`z – leksikologiyaning o`rganish obyekti sifatida. 
2.So`zlardagi bir ma`nolilik va ko`p ma`nolilik. 
3. Ijtimoiy leksika. 
4.Sohaviy leksika. 
Наг qanday tilni o'rganayotgan paytingizda, 
eng avvalo
, sizni qurshab turgan narsa va 
hodisalarning amaliy hayotingiz bilan bog'liq bo'lgan 
turli xil harakati
, 
holatlari
, belgi va 
xususiyatlarining shu 
tilda qanday ifodalanishini
, nomlanishini bilishdan boshlaymiz. 
Ma'lum bir tildagi ana shunday so'zlar yig'indisi shu tilning lug'at tarkibini tashkil qiladi. 
Leksika 
atamasi ikki ma'noda qo'llaniladi: 
a.
tilning lug'at tarkibi, so'zlar yig'indisi; 
b.
lug'at tarkibini o'rganuvchi tilshunoslikning alohida bo'limi. 
Leksika 
atamasining ikkinchi ma'nosi uchun leksikologiya atamasi ham qo'llaniladi. 
Leksikologiya 
yunoncha 
lexikos 
- so'z, so'zga 
doir va 
logos 
- ta'limot so'zlarining birikuvidan 
olingan bo'lib, leksika (so'z) haqidagi ta'limot demakdir. Demak, so'z va uning ma'nolarini 
o'rganuvchi tilshunoslik bo’limiga leksikologiya (ba'zan leksika) deyiladi. 
Nutqimiz so'zlarning qo'shiluvidan hosil bo'ladi. So'zni talaffuz qilganimizda va qulog'imiz 
bilan eshitganimizda go'yo u faqat tovushlar ketma-ketligidan tashkil topgan butunlikdek tuyuladi. 
So'zni bunday 
tasavvur qilish bir yoqlamadir
, chunki har qanday tovushlar birikmasi so'zni hosil 
qilavermaydi. Masalan, 
so', 
ko's 
singari tovush birikmalarini so'z deb bo'ladimi? Yo'q. So'z bo'lish 
uchun tovushlar birikmasining o'zigina kifoya qilmaydi. Ma'lum tovush va tovushlar birikmasi 
ma'no bilan bog'langandagina so'zga aylanadi. Yuqoridagi tovush birikmalarining tartibini 
o'zgartirsak, ular ma'lum ma'no bilan bog'lanadi. Masalan, 
o's, 
so'k 
kabi. Demak, so'zning ikki 
tomoni: moddiy tomoni (tovush yoki harflar ketma-ketligi) va ma'no tomoni mavjud.