3-mavzu. O`Zbek tilining leksik qatlamlari. Reja

frazeologiya
deb ataladi. 
Ibora (frazeologizm) tarkibida kamida ikkita so`z qatnashadi, lekin ular umumlashgan holda 
bitta ma`noni anglatadi. Ya`ni ibora ma`no jihatdan bitta so`zga teng bo`ladi. Masalan, og`zi 
qulog`ida (xursand), yog` tushsa yalagudek (toza), qo`li ochiq (saxiy) va boshqa. Iboralar uslubiy 
bo`yoqqa boy bo`ladi. Shuning uchun ulardan fikrni ta`sirchan qilib ifodalashda keng 
foydalaniladi. Ibora turg`un birikma bo`lib, nutqda doimo birga qo`llaniladi. Agar ularni yolg`iz 
holda qo`llasak ma`no buziladi. Masalan, qo`y og`zidan cho`p olmagan iborasini olib ko`raylik. 
Bu yuvosh degan ma`noni anglatadi. Unda to`rtta so`z (qo`y, og`iz, cho`p, olmagan) ni ajratib 
yuborsak ibora buziladi. Iboralar ma`no jihatdan 3 turga bo`linadi. 
1. Omonim iboralar. Yozilishi, aytilishi bir xil, ma`nolari har xil. Masalan, uyni boshiga ko`tardi 
// onasini boshiga ko`tardi.
2. Sinonim iboralar. Yozilishi, aytilishi har xil, ma`nolari bir-biriga yaqin iboralar. Masalan, 
ataladan suyak chiqqanday // tomdan tarasha tushgandek.
3. Antonim iboralar. Ma`nolari bir-biriga zid bo`lgan iboralardir. Masalan, qo`y og`zidan 
cho`p olmagan // yulduzni benarvon uradi. 
Amaliy qism
 
 1-mashq.
Quyidagi gaplardan iboralarni toping, ularning ma`nolarini tushuntiring. 
1. O`n bir yasharida paranji yopinmagan qizdan qo`lni yuvib qo`ltiqqa uravering. 2. Ko`zimning 
yog`ini yeb, boshimga ish tushganda qochdingiz. 3. Bas, pichoq borib suyakka yetdi. 4. U bir 
hafta bo’yi qovog`ini ochmadi. 5. Musobaqada ko`z bo`yash bilan yutgan yekansiz-da, To`tixon! 
6. Boshimni qotirma, jiyan, qoy.
2-mashq.
Sinonim iboralarni aniqlang va ma`no nozikligini tushuntiring. 
1. Ilonning yog`ini yalagan. 2.Qovog`idan qor yog`adi. 3. Og`zi qulog`ida. 4. Boshi ko`kka yetti. 
5. Do`ppisini osmonga otmoq. 6. Tepa sochi tikka bo`ldi. 7. Mum tishlab qoldi. 8. Aravani quruq 
olib qochmoq. 9. Yoqasini ushlamoq. 10. Qo`ynini puch yong`oqqa to`ldirmoq. 
3-mashq.
Antonim iboralarni toping va ma`nosini izohlang. 
1. Po`stagini qoqmoq. 2. Ko`ziga qon to`lmoq. 3. Oyoq osti qilmoq. 4. Tutgan yeridan kesadi. 
5. Og`ziga tolqon solmoq. 6. Labi labiga tegmaydi. 7. Barmog`ini tishlamoq. 8. Boshida yong`oq 
chaqmoq. 9. Suvga tushgan bo`lka nondek. 10. Beli baquvvat. 11. Cho`ntagi baquvvat. 12. Ko`zi 
och. 
4-mashq
. “Mug`ombir” so`ziga sinonim bo`lgan iborani toping. 
Oyog`ini tirab olmoq, jig`ildoniga urmoq, ko`z tikmoq, ko`ngli to`q, ilonning yog`ini yalagan, 
ko`zining paxtasi chiqmoq.