M. A. Xujamberdiyev

24-savolga javob. 
1. Havo yetishmaslik belgilari (hansirash, ko‘karish, giperkapniya) 
kuchli giperkapniya (qonda SS>2 miqdorining ortib ketishi) hisoblanadi. Qonda SS>2 
miqdorining ko‘payib ketishi teri va ko‘z shilliq qavatidagi qon tomirlarning kengayib ketishiga 
sababchi bo‘lib, markaziy nerv sistemasi tomonidan eyforiya bo‘lishiga, qo‘zg‘olishga va vaktni 
aniqlash qiyinlashishiga sababchi bo‘ladi. Ko‘pincha deleriya, gallyutsinatsiya bo‘ladi. Shuning 
uchun psixiatr maslaxatini olishga to‘g‘ri keladi. Gipertoniya natijasida yurakning o‘ng 
korinchasi yetishmovchiligi bo‘lmasa ham shishlar bo‘lishi va me’dada peptik yara xosil 
bo‘lishn mumknn. Giperkapniyaning kuchaynshi natijasida, nafas markazi ishinnng susayishida 
teri ko‘kargan bo‘lishiga karamasdan xansirash yo‘qoladi. Bemor tomonidan shikoyatning 
bo‘lmasligi va hansirash yo‘qligi tufayli, bemor axvolini yaxshi deb o‘ylash mumkin. 
2. Tinchlantiruvchi va narkotik dornlar giperkapniyann kuchaytirib, nafas markazi ishini 
susaytiradi. Shuning uchun bu dorilar berilmaydi. Kislorodni ratsional ravishda bermaslikdan 
ham qonda SO2 gazi ko‘payishi mumkin, bu holatni 5—10 daqiqa nchida bartaraf etish mumkin. 
SO2 gazi nafas markazpni ko‘zg‘atuvchi bo‘lishiga qaramasdan, bunday xolatda nafas markazita 

---

sira ham ta’sir qyalmaydi, alveolalarda havo almashinishini susaytirib, SO2 gazyani ko‘paytirib 
yuboradi. 
25-savolga javob.
1. Gazning normal diffuziyasi bo‘layotganda restriktiv nafas 
yetishmovchiligining 
kuchayishi 
(o‘pka 
elastikligining kamayishi) va perfuziyalash 
qobiliyatining buzilmaganligi birlamchi o‘pka emfizemasi deb o‘ylashga imkon beradi. 
Ko‘pincha birlamchi o‘pka emfizemasi nayel orqali alfa- 1-antitripsin (AT) yetishmovchiligidan 
kelib chiqadi. O‘pka to‘qimasidagi proteaza bilan antiproteaza orasidagi muvozanat buzilib, 
proteaza kupayib ketadi. Proteaza (elastaza)ning faolligi oshib, alveolalararo to‘siqning yemirilib 
yo‘k bo‘lib ketishiga sabab bo‘ladi. Buning asosiy klinik belgilaridan biri shuki, «yo‘tal» 
bo‘lmasligiga qaramasdan hansirash kuchayadi. Ko‘pincha bu oilaviy kasallik bo‘lishi mumkin. 
Bir qancha bemorlarda arterial kon bosimi (O‘pka gipertoniyasi) ortib ketadi. Havo 
almashinuvining kuchli bo‘lishi uzoq vaqt qondagi gaz tarkibini o‘zgartirmaydi. Shuning uchun 
bemorning yuzida ko‘karish bo‘lmay kuchangandagi kabi qizillik paydo bo‘ladi. O‘pkaning 
zahira kuchi kamayganda va nafas markazi shli susayganda gipoksemiya va giperkapniya 
bo‘ladi. 
2. Birlamchi o‘pka emfizemasi borligini tasdiqlash uchun qon zardobidagi AT faolligini 
davolash davomida tekshirish kerak. Agarda yallig‘lanish kuchli bo‘lsa, AT miqdori ko‘payadn.