2-ma’ruza. Fonetikа vа fonologiyagа oid g‘oyalаr. Rus vа chet el fonologik mаktаblаri

Moskva fonologiya maktabi vakillaridan yana biri Petr Savvich Kuznesovdir
( 1899 - 1968 ) . U R.I.
Avanesov nazariyasini L.V. Shcherba nazariyasi bilan murosaga kelishilgan deb hisoblaydi. O'zining " Fonologiyaning 
asosiy qoidalari " ( " Ob osnovno`x polojeniyax fonologii " , 1959 y. ) nomli maqolasida P.S. Kuznitsov Moskva 
fonologiya maktabi qoidalarini yanada ishonarliroq qilib asoslashga , ulardan ayrimlariga aniqlik kiritishga harakat qiladi . 
Bunday aniqlik kiritishning yo'lini lingvistik aksiomatikada , ya'ni isbot talab qilmaydagan qoidalar va ta'riflarning 
yaratilishida deb biladi. Uningcha , tilshunoslikning har bir sohasi uchun o'z aksiomatikasi ishlab chiqilgan bo'lishi kerak . 
Fonetikada bunday aksiomatika nutq tovushlari va til tovushlari ta'riflariga asoslanadi . Akustik jihatdan bir xil yoki bir-
biriga yaqin ( o'xshash ) bo'lgan nutq tovushlari til tovushini hosil qiladi . P.S. Kuznitsov fonemalarni ajratishning 
morfologik prinsipini himoya qiladi . U fonemalarni muayyan nutq tovushlari sinfi deb ta'riflaydi , bunday nutq 
tovushlarining bir fonemaga mansubligi esa, morfema orqali aniqlanishini aytadi ; uningcha , "fonemalar farqi nutq 
tovushlarining so'z tarkibidagi farqlari asosida belgilanadi , so'zlar esa fonemalarning ma'lum tartibda joylashuvidan 
shakllangan morfemalardan tarkib topadi. Shuning uchun fonemalarni morfemalarni farqlovchi differensiatlar deb 
nomlash to'g'ri bo'ladi " .

---

Moskva fonologiya maktabi vakillaridan bo'lgan Aleksandr Aleksandrovich Reformatskiy ( 1900 - 1978 ) fonologik 
tizimda intonatsiyaning o'rnini yoritishga katta hissa qo'shgan olimlardandir. U o'zining " Prolegomeno` k izucheniyu 
intonatsii " ( 1971 ) nomli asarida intonatsiyaning grammatik ( gapga aloqador ) va fonetik ( frazaga aloqador ) aspektlari
borligini aytadi. 
Muallif " Yana morfonologiyaning statusi , uning chegaralari va vazifalari haqida " ( 1971 ) nomli ishida 
Trubeskoyning morfono-logiya til sistemasining mustaqil sathidir , degan qarashiga e'tiroz bildiradi . Reformatskiyning
fikricha , " morfonema " tushunchasi , aslida , yo'q narsa , morfonologiya esa til sistemasiga emas , balki til me'yoriga ( 
normaga ) oid tushunchadir.