A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Arktik adaptiv tip 
sovuq iqlim sharoitida va ko‗proq hayvon maxsulotlarini 
iste‘mol qiladi. C avitaminoziga moslashgan. 
Tropik
adaptiv tip 
Issiq va nam iqlim, oziq ratsionida hayvon oqsili kam 
sharoitda shakllanadi. 
Tog‘ adaptiv tip
ning shakllanishida asosiy ahamiyatga ega bo‗lgan ekologik omil 
– gipoksiya xisoblanadi. 
Saxro, yarim saxro, cho‘l
adaptiv tip
Quyosh nurlanishi kuchli, issiq, quruq, o‗ta 
kontinental iqlim sharoitida shakllanadi 
Eng muxim antropogen ekosistemalarga shaxarlar, qishloqlar, transport 
komunikatsiyalari kiradi. Shaxarlarda tabiat muxitining o‗zgarishi yaqqol namoyon 
bo‗ladi. Yorug‗lik yetishmasligi natijasida D avitaminozi kuzatiladi. 
Qishloq ekosistemalari o‗z xususiyatlari bilan shaxar ekosistemasidan farq 
qiladi. hayvonlar orqali yuqadigan yuqumli kasalliklar ko‗p uchraydi. Qishloq 
xo‗jaligida zaxarli moddalarni ko‗p ishlatilishi axoli sog‗ligiga zararli ta‘sir 
ko‗rsatadi. 

---

147 
Magistrlar bilimini sinash uchun savol va topshiriqlar 
1. Bundan necha ming yil oldin odamlar turli muhit sharoitiga moslasha 
boshlagan? 
2. Dastlab odamlar populyatsiyasiga qaysi omillar ko‘p ta‘sir ko‘rsatgan?
3. Odamning ekologik tiplari haqida ma‘lumot bering. 
4. Arktik va tropik adaptiv tiplarga ta‘rif bering. 
5. Tog‘ va mo‘tadil ekologik adaptiv tiplarga ta‘rif bering. 
Testlar 
1. Adaptiv tip deganda nima tushuniladi? 
A) tashqi muhit omillariga nisbatan organizimni biologik reaksiya normasi 
tushuniladi; 
V) ichki muhit omillariga nisbatan organizimni biologik reaksiya normasi 
tushinuladi; 
S) faqat biotik omillarga nisbatan javob reaksiyasi tushuniladi; 
D) tashqi va ichki muhit omillariga nisbatan organizimni biologik reaksiya normasi 
tushiniladi. 
2. Odamning muhitga moslanishlari, albatta, asosan ... muhit sharoitida amalga 
oshgan
A) 
ijtimoiy; 
V) tabiiy; 
S) sun‘iy; 
D) iqtisodiy. 
3. Nimalarni etiborga olgan holda odamlarning arktik (shimoliy) tropik, mo‘tadil 
iqlim, baland tog‘, cho‘l zonalarida yashaydigan adaptiv tiplari farqlanadi?