A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

 
Magistrlar bilimini sinash uchun savol va topshiriqlar 
1. Irqlarning kelib chiqishi to‘g‘risida qanday qarashlarga egasiz? 
2. Asosiy irqlar haqida ma‘lumot bering. 
3. Irqlarning paydo bo‘lish vaqti va makoni haqida qanday fikrdasiz? 
4. Irq va millat o‘rtasidagi farqni tushuntirib bering. 
5. Irqlarning aralashuvi sabablari nimadan iborat? 
 
Testlar 
1. Millat nimaga qarab ajaratiladi? 
A) odam tili, yashash hududi, turmush kechirish tarzi, ruhiy xolatining o‘xshashligiga 
qarab; 
V) ma‘lum areal bilan bog‘liq odamlar jismoniy tipi o‘xshashligi tushuniladi; 
S) diniy e‘tiqodi va yashash joyiga qarab; 
D) tana rangi va diniy e‘tiqodi, yashash joyiga qarab. 
2. Irq deganda nima tushuniladi? 
A) yashash muhitiga qarab belgilari mustahkamlanib borayotgan odamlar 
populyatsiyasi; 
V) ma‘lum areal bilan bog‘liq odamlar jismoniy tipi o‘xshashligi;
S) katta millatlardagi belgilarning tarqalishi; 
D) bitta millat va elatga mansub odamlar populyatsiyasi. 
3. Eng muvaffaqiyatli irqlar klassifikatsiyasi qaysi olimga tegishli? 

---

138 
A) J Denikerga;
V) J.B.Lamarkga; 
S) Aristotelga; 
D) Shmalgauzenga; 
4. Odamlarni irqlarga bo‘lishda tubandagi qaysi belgilar antropologlarning diqqat 
markazida bo‘ladi: 
1.Boshning soch va uchlamchi soch qatlamining shakli.2. Bosh va yuzning 
kattaligi.3.Teri, ko‘z va sochning pigmentatsiyasi. 4.Ko‘z tuzilishi. 5.Dermatoglifika. 
6.Qon guruhi 7.Tishlar shakli. 8.Ta‘m bilishning o‘ziga xosligi. 9.Ko‘rish qobiliyati. 
A) 1.3.4.5 
V) 2.5.7.8 
S) 6.7.8.9 
D) barchasi. 
5. Yevropoid irqi uchun xos belgilarni toping.1)Sochlari to‘g‘ri, ba‘zan to‘lqinsimon 
och sarg‘ish, erkaklarda soqol - mo‘ylov kuchli o‘sadi. 2.Yuzlari ensiz, burunlari 
uzun, kataklari unchalik katta emas. Ko‘zlari gorizontal holatda, ko‘zning yuqori 
qovog‘i bo‘lmaydi yoki kam rivojlangan. 3.Jag‘lari oldinga bo‘rtmagan, lablari 
yupqa. 4.Ular Yevropada va oldingi Osiyoda shakllangan. 5. Badan terisi sarg‘ish – 
jigarrang tusli. 6. Yonoqlari juda kuchli rivojlanib, teri osti va to‘qimasining Shu 
joyda qalin tortganligi, ko‘z yorig‘ining gorizontal joy olmaganligi va tashqi uchi 
ichkisiga qaraganda yuqoriroq turishi. 7.Ko‘z yorig‘i ancha tor va kalta. sochlari 
qattiq, to‘g‘ri, qora. 8.Soqol- mo‘ylovlari yevropoidlarga nisbatan kam o‘sgan. Yuzi 
birmuncha cho‘zilgan va pastroq. 9.Lablari o‘rtacha qalinlikda. 10.Ular Osiyo 
qit‘asida ko‘p. 
A) 1.2.3.4 
V) 5.6.7.8.9.10 
S) 2.5.7.8.9 
D) 1.5.7.9.10 
6. Mongoloid irqi uchun xos belgilarni toping.1)Sochlari to‘g‘ri, ba‘zan to‘lqinsimon 
och sarg‘ish, erkaklarda soqol - mo‘ylov kuchli o‘sadi. 2.Yuzlari ensiz, burunlari 

---

139 
uzun, kataklari unchalik katta emas. Ko‘zlari gorizontal holatda, ko‘zning yuqori 
qovog‘i bo‘lmaydi yoki kam rivojlangan. 3.Jag‘lari oldinga bo‘rtmagan, lablari 
yupqa. 4.Ular Yevropada va oldingi Osiyoda shakllangan. 5. Badan terisi sarg‘ish – 
jigarrang tusli. 6. Yonoqlari juda kuchli rivojlanib, teri osti va to‘qimasining shu 
joyda qalin tortganligi, ko‘z yorig‘ining gorizontal joy olmaganligi va tashqi uchi 
ichkisiga qaraganda yuqoriroq turishi. 7.Ko‘z yorig‘i ancha tor va kalta. Sochlari 
qattiq, to‘g‘ri, qora. 8.Soqol mo‘ylovlari yevropoidlarga nisbatan kam o‘sgan. Yuzi 
birmuncha cho‘zilgan va pastroq. 9.Lablari o‘rtacha qalinlikda. 10.Ular Osiyo 
qit‘asida ko‘p. 
A) 1.2.3.4 
V) 5.6.7.8.9.10 
S) 2.5.7.8.9 
D) 1.5.7.9.10 
7. Barcha irqlarning umumiy ajdodi bundan ... yil muqaddam yashagan. 
A) 80-85 ming; 
V) 90-92 ming; 
S) 40-50ming; 
D) 30- 40ming. 
8. Qaysi olim XX asr o‘rtalarida dunyo aholisini uchta ekvatorial yoki avstralo – 
negroid, Yevroosiyo yoki yevropoid, Osiyo – Amerika yoki mongoloid irqlariga 
bo‘lgan? 
A) Deniker
V) Vavilov 
S) Rapoport
D) Chebaksarov