Abdullayev sayfulla fayzullayevich azimov sanjar samadovich avezov sherali naimovich

Tabaqalashtirib o‘qitishning ijtimoiy zaruriyat ekanligi 
Qobiliyatni namoyon qilish va rivojlantirish uchun qulay sharoitlar yaratish 
kerak. Ushbu sharoitlardan eng muhimi umumiy ta‘lim hisoblanadi. 
Biroq umumiy, barcha bolalar uchun bir xil ta‘lim o‗quvchilarning layoqat 
va qobiliyatlarini namoyon qilgani bilan ularni yetarli darajada jadal rivojlantirishni 
kafolatlamaydi. Bu birinchi galda o‗quvchilarning har xilligini, ularning layoqat va 
qobiliyatlari turlichaligi bilan tushuntiriladi. O‗quvchilarda namoyon bo‗lgan 
qobiliyatlarni hisobga olgan holda bolalarning qobiliyatlari rivojlanishini 
ta‘minlovchi ma‘lum tadbirlar tizimi zarur. Ana shunday tadbirlardan biri 
o‗quvchilar katta qiziqish namoyon qilgan o‗quv predmetlarini yuqori sinflarda 
chuqur o‗rganish bo‗lishi mumkin. Bunda barcha boshqa o‗quv predmetlari DTS 
darajalarida o‗rganilishi kerak. 
Shunday qilib, barcha bolalarning layoqatlarini namoyon qilish va 
rivojlantirish uchun optimal rejim yaratish bo‗yicha jamiyatimizning ehtiyoji 
umumiy o‗rta ta‘limning yuqori sinflarida ta‘limni tabaqalashtirish zaruratini 
vujudga keltiradi. 
Demak, ijtimoiy nuqtai nazardan, ta‘limni tabaqalashtirishning vazifalaridan 
biri har bir o‗quvchining maqsadi va qobiliyatlarini namoyon qilish va maksimal 
rivojlantirishdan iborat. Bunda esa muhimi umumiy o‗rta ta‘lim maktabida 
ta‘limning umumiy darajasi barcha uchun bir xil bo‗lishi shart. 
Ta‘limni tabaqalashtirishning zarurati bozor iqtisodiyoti munosabatlariga 
o‗tayotgan jamiyatning har bir fuqarosining qiziqishini qondirish vazifasidan ham 
kelib chiqadi. Shaxs qay darajada jamiyatga bergan mehnatining miqdori va sifati 
uchun javobgar bo‗lsa, jamiyat ham insonning, jamiyat manfaatlariga zid 
bo‗lmagan qiziqishlarini qondirishga mas‘uldir. 
Shaxsni har tomonlama barkamol rivojlanishi fidoyi, ijodkor, mehnatsevar, 
ijtimoiy faol, ma‘naviy - axloqiy va jismoniy rivojlangan insonni shakllantirishga 
ko‗maklashadi. 

---

196 
Ushbu tamomila yangi vazifani mamlakatimizda bosqichma - bosqich 
shakllanayotgan huquqiy, demokratik fuqarolik jamiyatigina o‗z oldiga qo‗yishi va 
muvaffaqiyatli hal qilishi mumkin. 
Nihoyat, shuni ham ko‗rsatish kerakki, o‗rta maktab ta‘limining yuqori 
bosqichida ta‘limni tabaqalashtirish iqtidorli bolalarni namoyon qilishga 
ko‗maklashadi va ularning rivojlanishi uchun eng qulay sharoitlar yaratadi. Maktab 
bir qator sabablarga ko‗ra ushbu muhim ishga uzoq vaqt zarur darajada e‘tibor 
bermadi. 
Maktabda ta‘lim jarayonini o‗rtacha o‗quvchiga mo‗ljallash iqtidorli bolalarni 
namoyon qilish va rivojlantirishga xalaqit beradi. Ta‘limni katta sinflarda 
tabaqalashtirishda iqtidorli bolalarni namoyon qilish va rivojlantirish uchun yangi 
imkoniyatlar vujudga keladi.
 
Bundan tashqari raqobatga asoslangan jamiyatimizda uning fuqarolari 
intellektual hayoti sohasida baravarlashtirish tendensiyasi mutlaqo begonadir. 
Ilmiy - texnika taraqqiyoti rivojlangani sari jamiyatimizda yangi texnika va 
zamonaviy texnologiyalarni egallashda takomiliga erishgan hozirgi zamon fanlarini 
yaxshi biladigan mutaxassislarga bo‗lgan talab tobora o‗sib boraveradi. 
Afsuski, hanuzgacha umumiy o‗rta ta‘lim maktabida va hatto oliy maktabda 
an‘anaviy ta‘lim bilan cheklanamiz. Umumiy o‗rta va oliy maktab hayotiga tez 
sur‘atlar bilan kirib kelayotgan yangi ilg‗or g‗oyalar va fan yutuqlarini idrok qilish 
uchun fundament qo‗yilishi kerak. Ta‘limning ilg‗or tizimi ilmiy texnika 
taraqqiyotining va
 
mamlakatimiz rivojlanishining garovidir. 
Ilmiy - texnika taraqqiyoti zamonaviy texnika va ilg‗or texnologiyalarni 
boshqarishga, uni ijodiy qo‗llashga tobora ko‗proq odamlarni tayyorlashni talab 
qiladi. 
Yuqorida bayon qilinganlardan ko‗rinadiki, maktab oldiga o‗quvchilarni 
dastlab akademik litsey, kasb - hunar kollejlarida tayyorlash bo‗yicha vazifa 
qo‗yilmoqda. 

---

197 
Jamiyat manfaatlaridan kelib chiqqan holda, kasb - hunar kollejlariga 
shunday o‗quvchilarni yo‗llash kerakki, ularda maktabni bitirish arafasida fan -
texnika yoki san‘at sohalariga turg‗un qiziqish namoyon bo‗lsin. 
O‗quvchilarning fan - texnika yoki san‘at sohalarida ijodiy faoliyatlarga 
qiziqishlari va layoqatlarini namoyon etishlari hamda rivojlantirishlari uchun 
mantiqiy o‗ylangan va maqsadga qaratilgan ish zarur. Bu ishni ma‘lum tartibda 
saralab olingan materialda amalga oshirish juda muhim.
Demak, o‗quvchilarni dastlab akademik litseylarda, keyinchalik oliy o‗quv 
yurtida o‗qishini davom ettirishga tayyorlash maqsadida ta‘limni tabaqalashtirish 
uning oxirgi bosqichlarida maqsadga muvofiqdir. 
Bu oliy o‘quv yurtlari uchun sifatliroq abiturientlarni tayyorlashga imkon 
beradi. 
Fransiyaning ilg‗or pedagoglari ham ta‘limni tabaqalashtirish o‗rta maktabni 
bitiruvchilarida yuqori darajada tayyorgarlikni ta‘minlashini ta‘kidlamoqdalar. 
Umumiy o‗rta ta‘lim maktabining vazifasi o‗quvchilarni oliy o‘quv yurtlari 
uchun o‗qishga kirishiga tayyorlash bilan tugamaydi. Gap shundaki, oliy o‘quv 
yurtlari bitiruvchilarning ma‘lum qismini qabul qiladi. 
Hozir ko‗pchilik maktab bitiruvchilari ishlab chiqarish va maishiy xizmatda 
mehnat qilishga tayyor emaslar. Ular uchun, ayniqsa, ota - onalari uchun oliy o‘quv 
yurtlariga o‗qishga kira olmaslik fojia, ishlab chiqarishda mehnat qilish - hasratli 
zarurat. 
O‗quvchilarni ishlab chiqarishda mehnat qilishga tayyorlash maktabning 
asosiy vazifalaridan biri bo‗lib qoldi. Maktab nafaqat jamiyat uchun har qanday 
mehnatni oliy talabligi va foydaliligini o‗quvchilarga tushuntirishi, balki ularning 
kuchi, bilimi va qobiliyatlarini hozirgi zamon ishlab chiqarishiga ijodiy tatbiq 
etishni ham yoritib borishi kerak. 
Ta‘limni tabaqalashtirish sharoitida o‗quvchilarni kasbga yo‗naltirish 
ishlarini yaxshi yo‗lga qo‗yish mumkin. Bunda o‗quvchilarni kasbga yo‗naltirish 
kasbgacha tayyorgarlik, o‗quvchilarda namoyon bo‗lgan va yetarli darajada 

---

198 
rivojlangan qiziqishlari bo‗lgan o‗quv predmetlari bazasida tashkil etilishi juda 
muhimdir. 
Shunday qilib, jamiyatimiz taraqqiyotining hozirgi bosqichida umumiy o‗rta ta‘lim 
maktabida ta‘limni tabaqalashtirish zarurligi quyidagilar bilan dalillanadi: 

Jamiyat o‗zining
 
har bir a‘zosining potensial imkoniyatlaridan oqilona 
foydalanishga intilishi; 

Shaxsni har tomonlama rivojlantirish va shaxsning qiziqishlarini maksimal 
darajada qondirish haqida jamiyatning g‗amxo‗rligi; 

Ijtimoiy ishlab chiqarishning ichki va injenerlarning maxsus tayyorgarligi 
darajasini yanada yaxshilashga bo‗lgan talablar; 

O‗rta maktab ishini yanada takomillashtirish zarurligi.