Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

v) Bank aktivlari riskka tortilgan miqdorining o’zgarish omili.
Bu omilning muhim nazariy va amaliy ahamiyatga ega ekanligini shundan 
ham bilsa bo’ladiki, xalqaro Bazel andozalari bo’yicha jami kapitalning ham, 
asosiy kapitalning ham etarlilik darajasi aktivlar riskka tortilgan miqdoriga 
nisbatan belgilangan.
Mazkur andozalarning amaliyotga joriy qilingunga qadar tijorat banklari 
to’lovga qobilligining asosiy ko’rsatkichi sifatida ular mijozlar oldidagi 
majburiyatlarini bajara olish imkoniyati e’tiborga olinar edi. Unga muvofiq, bank 
mijozning, asosan muddatsiz depozitlari bo’yicha qo’ygan talablarini shu zahoti 
bajara olish imkoniyatiga ega bo’lishi zarur edi. Albatta, ushbu ko’rsatkich hozirgi 
kunda ham o’zining dolzarbligini saqlab turibdi, lekin banklar iqtisodiy jihatdan 

---

133 
inqirozga tushib qolishining asosiy omillari sifatida ularning aktiv operatsiyalari 
tarkibida riskka tortilgan aktivlari darajasining holatiga qarab aniqlanishi muhim 
ko’rsatkich bo’lib qoldi.
Mulohaza o’rnida ta’kidlash lozimki, xalqaro bank amaliyotida tijorat 
banklari iqtisodiy jihatdan bankrotlikka uchramasliklari uchun qancha miqdorda 
kapital mablag’i zarur bo’ladi, degan savolga aniq javob mavjud emas. Chunki, 
katta miqdorda kapitalga ega bo’lgan Yaponiya, G’arbiy evropa mamlakatlarda 
ko’zga ko’ringan banklar iqtisodiy jihatdan tanazzulga yuz tutganligi tarixdan 
ma’lum. Demak, Bazel andozalariga ko’ra bank kapitalining etarliligi tijorat 
banklari riskka tortilgan aktivlarining sifatiga bog’liqligi mantiqan to’g’ri. Ya’ni, 
riskka tortilgan aktivlarning sifati qanchalik yomon bo’lsa, bank kapitalining 
miqdori ham shunga nisbatan yuqori bo’lishi va tegishli zaxiralarni yaratish lozim, 
va aksincha. 
g) Bank kapitali etarliligi sharoitida uning likvidliligini ta’minlash