Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

8.4. Tijorat banklari investitsion operatsiyalarini boshqarish usullari 
20
Мазкур банкларнинг ―Банк ахборотномаси‖ газетасида эълон қилинган 2015 йил натижалари бўйича 
йилилк ҳисоботлари маълумотлари асосида муаллиф томонидан ҳисобланди. 

---

108 
Tijorat banklarining investitsion operatsiyalarini boshqarishda bir qator 
investitsion menejment usullaridan foydalaniladi. Ana shunady usullardan biri 
bo’lib, investitsion operatsiyalarni passiv boshqarish usuli hisoblanadi. 
Investitsion operatsiyalarni passiv boshqarishda bank menedjerlari 
qimmatli qog’ozlarni sotib olish to’g’risidagi qarorlarni ularning risk va daromad 
darajalarini baholashning umumqabul qilingan metodlari asosida qabul qiladilar. 
Bunday shakllantirilgan portfellarni bozor portfelining o’ziga xos bo’lgan surrogati 
sifatida qarash mumkin (index funds). 
Passiv menedjerlar dastlab shakllantirilgan qimmatli qog’ozlar portfelining 
samaradorligidan yuqori bo’lgan samaradorlikni ta’minlashga intilmaydilar. 
Investitsion operatsiyalarni passiv boshqarishning tayanch asoslari bo’lib, 
quyidagilar hisoblanadi: 
* mijozning hohishi; 
* risksiz stavkaning darajasi; 
* riskning prognozi; 
* daromadlilikning prognozi. 
Investitsion operatsiyalarni aktiv boshqarishni menedjerlar vaqti-vaqti bilan 
bozor tomonidan noto’g’ri baholangan qimmatli qog’ozlar uchrab turadi deb 
hisoblashadi. Bunda menedjerlarning qimmatli qog’ozlar bilan amalga 
oshiriladigan operatsiyalarning risk va daromadlilik darajalari to’g’risidagi 
prognozlari mavjud umumiy tasavvurlardan farq qiladi. 
Banklarning qimmatli qog’ozlar portfelini aktiv boshqarishda quyidagi 
ko’rinish oladi (8.2-jadval). 
8.2-jadval 
Tijorat bankining aktiv usulda boshqarilayotgan qimmatli qog’ozlar 
portfelining shakli 
Qimmatli 
qog’ozning nomi 
Haqiqatdagi 
qimmatli qog’ozlar 
portfelidagi ulushi 
Bozor portfelidagi 
ulushi 
Aktiv
pozitsiya 

---

109 
1 
2 
3 
4 
S
1
0,30 
0,45 
- 0,15 
S
2 
0,20 
0,25 
- 0,05 
S
3 
0,50 
0,30 
0,20 
Jami 
1,00 
1,00 
0,00 
Ikkinchi ustunda portfelni aktiv boshqarish uchun qimmatli qog’ozlarning 
haqiqatdagi salmog’i ko’rsatilgan. 
Uchinchi ustunda o’rtacha bozor portfeli sifatida olingan dastlabki 
portfeldagi qimmatli qog’ozlarning ulushi ko’rsatilgan. 
Aktiv pozitsiya qimmatli qog’ozlarning haqiqatdagi portfeldagi ulushi bilan 
dastlabki portfeldagi ulushi o’rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. Mazkur farqning 
yuzaga kelishining sababi shundaki, aktiv menedjer qimmatli qog’ozlar bo’yicha 
kutilayotgan risk va daromad to’g’risidagi umumiy prognozga rozi emas. 
Tijorat banki tomonidan jalb qilingan mablag’lar va bank kapitalini 
qimmatli qog’ozlarga joylashtirishning ikki shakli mavjud: 
1. Strategik joylashtirish. 
2. Taktik joylashtirish. 
Quyidagi rasm orqali tijorat banki mablag’larini qimmatli qog’ozlarga 
joylashtirishni ko’rib chiqamiz. 

---

110