O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

sinfli IP-adreslash 
va
 sinfsiz IP-adreslash
usullari mavjud. 
3.6.
 
IP-adres sinflari 
Dastavval Internetda adreslash uchun IP-adreslar 5 ta A, B, C, D, E sinflarga 
bo‘lingan: 

---

40 
A sinfdagi IP adreslar umumiy foydalaniladigan katta tarmoqlarda qo‘llash 
uchun mo‘ljallangan. Masalan internet provayderlar, uyali aloqa kompaniyalari. 
B sinfdagi IP adreslar o‘rta kattalikdagi tarmoqda (katta kompaniyalar, ilmiy-
tekshirish institutlari, universitetlar tarmog‘i) foydalanish uchun mo‘ljallangan.
C sinfdagi IP adreslar tarmoqda ko‘p bo‘lmagan kompyuterlar bilan ishlashga 
mo‘ljallangan (uncha katta bo‘lmagan firma va kompaniyalar tarmog‘i).
D sinfdagi IP adreslar kompyuterlar guruhiga murojaat qilish uchun (yaʼni 
aynan bitta kompyuterga emas balki maʼlum guruhga kiruvchi kompyuterlarga) 
foydalaniladi. E sinfdagi IP adreslar esa, zaxiralangan D sinflar va E sinflar – guruhli 
va maxsus tarmoqlardir. 
3.2-jadval. IP-adres sinflari 
 
Sinf 
1-oktetning 
boshlang‘ich 
bitlari 
1-oktetning 
mumkin 
bo‘lgan 
qiymatlari 
Tarmoqlar 
soni 
Kompyuterlar 
soni 
Tarmoq 
maskasi 
А
0
1-126 
126
16 777 214
255.0.0.0 
В
10
128-191 
16 384
65 534
255.255.0.0 
С
110
192-223 
2 097 152 254
255.255.255.0 
D 
1110 
224-239 
E 
1111 
240-254 
Birinchi oktet bitlari IP-adreslar sinfni aniqlaydi. IP-adres sinflari 3.2-
jadvalda keltirilgan. 
127.0.0.1-127.255.255.255
diapazondagi 
IP-adreslar 
localhost (joriy 
kompyuter) uchun mo‘ljallangan. Yaʼni bu adreslar orqali kompyuterning o‘ziga 
murojaat qilish mumkin. Odatda joriy kompyuterda o‘rnatilgan, tarmoq bilan 
ishlaydigan dasturlarga murojaat qilish uchun ishlatiladi. Kompyuterning boshqa IP-
adresidan farqli ravishda ushbu IP-adreslarga tarmoq ishlamay turgan holda ham 
murojaat qilish mumkin. 
Bu usulda tashkilotlar IP-adres olish uchun tarmoqdagi xostlari soniga qarab 
mos sinfdan IP-adres olishgan. Bu usul boshida yaxshi ishlagan, chunki tarmoqqa 

---

41 
ulanadigan kompyuterlar soni kam bo‘lgan. Lekin internetning tez rivojlanib borishi 
tufayli IP-adreslarni taqsimlashning bunday yondashuvi muammolarni keltirib 
chiqardi. Masalan 500 ta kompyuteri bo‘lgan tashkilot B sinfdan IP-adres olishiga 
to‘g‘ri keladi, buning uchun u B sinfdan bitta tarmoqni band qilar edi. Natijada 
65000 (aniqrog‘i 65534-500) dan ortiq IP-adres bekorga ishlatilmay band bo‘lardi. 
Bu muammoni hal qilish uchun sinfsiz IP-adreslash (Classless Inter-Domain 
Routing, CIDR) usuli ishlab chiqildi.