O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

eDonkey 
eDonkey 2000 yil sentyabrda Jed McCaleb tomonidan yaratilgan. Napster 
bilan taqqoslaganda, u bir nechta yangiliklarga ega: bir nechta yuklashlar (mijoz 
faylni qismlarga bo‘lgan holda, turli qismlari turli pirlardan (mijoz uzellardan) 
yuklab olishi) ... Napster-da, markazlashtirilgan katalogni saqlaydigan serverlar bir-
biri bilan aloqa qilmaydi. EDonkey 2000 ning so‘nggi versiyalarida serverlar qidiruv 
tarmog‘ini tashkil qiladi (har biri avval o‘zini, so‘ngra boshqalarni qidiradi). Napster 
fayl nomlari o‘rniga eDonkey-da identifikatsiyalash uchun xesh summalardan 
foydalanadi. Shunday qilib, pirlar uchun turli xil nomlarga ega bo‘lgan bir xil fayl 
server tomonidan bitta fayl sifatida qaraladi. 
Har bir mijoz tarmoqdagi serverlardan biri bilan bog‘langan. Mijoz serverga 
qaysi fayllar bilan bo‘lishishini aytadi. Har bir server unga ulangan barcha mijoz 
fayllarining ro‘yxatini saqlaydi. Mijoz biror narsani qidirganda, uning asosiy 

---

204 
serveriga qidirish so‘rovini yuboradi. Vaqti-vaqti bilan serverlar qisqa vaqt 
davomida bir-biri bilan aloqa o‘rnatadilar. Ushbu aloqa seansi davomida server 
o‘zining mavjudligini eʼlon qilib, unga maʼlum bo‘lgan boshqa barcha serverlarning 
ro‘yxatini yuboradi. Shunday qilib, serverlar boshqa faol serverlar ro‘yxatini saqlab 
turishadi. Mijoz serverga ulanganda, server unga o‘zi biladigan serverlar ro‘yxatini 
berishi mumkin. 
BitTorrent
Internet orqali fayllarni o‘zaro almashish uchun piring (P2P) tarmoq protokoli 
(ing. “bitlar oqimi”) (20.2-rasm). Fayllar bo‘laklarga ajratilib uzatiladi, va har bir 
torrent mijozi ushbu bo‘laklarni yuklab olayotgan paytning o‘zida ularni boshqa 
mijozlarga uzatadi. Bu yuklamani va har bir mijozga bog‘liqlikni kamaytiradi hamda 
maʼlumotlarning ortiqchaligini taʼminlaydi.