O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

21.2.
 
Tarmoqda anonimlik 
Internetda anonimlikni taʼminlash uchun foydalanuvchilarga anonim va ko‘p 
hollarda markazlashtirilmagan tarmoqqa kirishga imkon beradigan maxsus 
yordamchi dasturlar mavjud. Odatda ushbu tarmoqlarning aksariyati ochiq kodli 
bepul dasturlar. Ochiq kodli dasturlarning ijobiy tomonlari ham, salbiy tomonlari 
ham bor. Masalan, ochiq kodni tahlil qilib undagi kamchilikni aniqlab dasturdagi 
mijozlarni aniqlab olish (deanonimizasiya qilish) mumkin bo‘ladi.

---

207 
21.3.
 
TOR tarmog‘i 
TOR tarmog‘i Internetda fayllarni almashmaydigan foydalanuvchilar uchun 
juda mos keladi, ammo ular faqat o‘zlarining anonimligini saqlagan holda ishlashni 
istaydilar. AQSh harbiy dengiz kuchlarining ilmiy-tadqiqot laboratoriyasida federal 
buyurtma asosida TOR tizimining prototipi yaratildi. 2002 yilda ushbu ishlab 
chiqarish ochiqlandi va dastur kodi mustaqil ishlab chiquvchilarga topshirildi. Ular 
dasturiy taʼminotni mijoz qismini yaratishdi va ochiq litsenziya asosida dastlabki 
kodni nashr etdi. Har bir kishi TORni “backdor”larga, zaifliklarga tekshirishi uchun 
shunday chora ko‘rildi. TOR tarmog‘i Internet orqali virtual tunnellar bilan o‘zaro 
ulangan ko‘plab mijozlar tarmog‘iga asoslangan. Har safar foydalanuvchi ushbu 
tarmoqdan foydalanib Internetdagi sahifaga so‘rov yuborganida, so‘rov shifrlanadi 
va tarmoqdagi bir nechta xostlarga yuboriladi. Bunday holda, paket bir nechta 
tarmoq mijozlaridan o‘tadi va ularning oxirgisidan so‘ralgan saytga o‘tadi. Shunday 
qilib, tarmoqdagi hech kim paket nechta mijozdan o‘tganini va ulanishni kim 
boshlaganini bilmaydi.
Tarmoq mijozi uchun kompyuterlar zanjiri har o‘n daqiqada o‘zgarib turadi, 
bu esa tarmoqning xavfsizligini oshiradi. Hozirgi kunda TOR tarmog‘ida 2 mingga 
yaqin server kompyuterlari va bir necha ming mijozlar mavjud. Ushbu tarmoq hali 
ham juda kichik bo‘lgani sababli, uning ulanish tezligi barqaror emas. Lekin, dastlab 
u video-kontentni uzatish uchun emas, balki veb sahifalar bilan ishlashda 
anonimlikni taʼminlash uchun yaratilgan.