«jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar»

 
Nazorat uchun savollar: 
1.
Sanoati rivojlangan davlatlar guruhiga qaysi mamlakatlar kiritiladi?
2.
Sanoati rivojlangan davlatlarning jahon iqtisodiyotidagi o’rnini qaysi ko’rsatkichlar bilan 
ko’rsatib berish mumkin? 
3.
Jahon iqtisodiy rivojlanishining uchta asosiy markazini ko’rsatib bering. 
4.
“Katta yettilik” yoki “katta sakkizlik”ka kiruvchi davlatlarni sanab bering. 
5.
Rivojlangan davlatlarning tashqi iqtisodiy ekspansiyasini amalga oshirishda TMK qanday o’rin 
tutadi? 
6.
Sanoati rivojlangan davlatlar ishtirokidagi qanday integratsion guruhlarni bilasiz? 
7.
Yaponiya iqtisodiy rivojlanishiga ta’sir qiluvchi asosiy omillarni sanab o’ting? 
8.
Yaponiya iqtisodiyotining jahon bozoridagi raqobatbardoshligi nimalar hisobiga erishilgan? 
 
 
9-mavzu. Rivojlanayotgan mamlakatlar – xalqaro iqtisodiy
munosabatlar tizimida 
§ 9.1. Rivojlanayotgan mamlakatlarning asosiy ijtimoiy-iqtisodiy xususiyatlari 
 
XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar 
tizimini rivojlanishining ahamiyatli tomonlaridan biri, sobiq mustamlaka va qaram territoriyalarning roli 
va ahamiyatini iqtisodiy jihatdan kuchayib borayotganligidir. Ushbu mamlakatlar avval jahon 
iqtisodiyotida rivojlanayotgan mamlakatlar yoki ozod etilgan mamlakatlar, “uchinchi dunyo 
mamlakatlari”, “janub” mamlakatlari yoki “periferiya” mamlakatlari sifatida tilga olingan bo’lsa, hozirgi 
kunda umumiy tarzda rivojlanayotgan mamlakatlar deya ataladi.. 
Bu mamlakatlar iqtisodiyoti turli-tumandir, ularning xududida 3,2 mlrd atrofida axoli yashaydi. 
Ushbu mamlakatlarda hozirgi kunda juda murakab ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va madaniy jarayonlar 
kechmoqda. 
Rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyoti ko’p ukladli ijtimoiy-iqtisodiy tarkibga asoslanadi. Bir 
qator mamlakatlarda kapitalistik uklad bilan bir qatorda hamon urug-aymogchilik va patriarxal 
munosabatlar ham mavjuddir. Rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotida davlat va davlat xo’jalik ukladi 
muhim rol o’ynaydi. Davlat sektorini rivojlantirish bosqichi kapitalistik ishbilarmonlikni kengaytirish 
siyosati bilan hamoxang olib boriladi. Buning natijasida esa davlat kapitalizmi paydo buladi va 
rivojlanadi.

---

24 
Jahon iqtisodiyotida ko’pchilik rivojlanayotgan mamlakatlarning uxshashlik tomonlari, ya’ni 
ularning qashshoqligi, axolisining qoloqligi, ishsizlik darajasining yuqoriligi, sanoati rivojlangan 
mamlakatlardan katta miqdorda karzdorligi bo’lib hisoblanadi. Rivojlanayotgan mamlakatlarning 
ko’pchiligi o’zining tulakonli ijtimoiy – iqtisodiy rivojlanishi va axolisining yashash turmush tarzi 
darajasi bo’yicha G’arbiy Yevropani sanoatlashgan ilgor mamlakatlaridan qariiyb 20-50 marotaba orqada 
qolmoqda.