«jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar»

 
§ 7.3. Xalqaro rezerv valyuta birliklari 
90-yillarning boshiga kelib suzuvchi kurslar faktorini amalga oshirilishi munosabati bilan 
quyidagi elementlar asosida yetarli darajada murakkab bo’lgan xalqaro valyuta tizimini tashkil qilish 
sxemasi vujudga keldi: 
1. Asosiy ustun birliklar tanlanadi. Bu bilan ular milliy valyutalar munosabatlarini, aniqrog’i o’z 
valyuta kurslarini saqlab qoldilar; 
2. Valyuta kurslarinig o’zgarish darajasi bir xil bo’lmasdan, diapazoni keng edi. Bunda ma’lum 
diapazon doirasida faqat ayrim valyutalarga nisbatan valyuta kursi saqlanadi, boshqa valyutalarga 
nisbatan kurs erkin o’zgarib turadi. 
Evropa valyuta tizimida (EVT) YeI har bir a’zosi valyutasining EKYuda hisoblangan asosiy kursi 
belgilangan. Mana shu asosiy kurs negizida valyutalarning o’zaro kursi hisoblanadi. Bu kursdan kurslar 
amalda 2,25% dan ortiq farq qilishi mumkin emas. YeVTga qo’shilgan ispan peseti uchun imtiyozli rejim 
va Italiya lirasi uchun 1993 yil avgustidan 15% gacha o’zgarishlar chegarasi o’rnatilgan. 
EKYu yaratishdan maqsad - ayrim YeIga a’zo davlatlarni valyuta kurslarining barqarorligiga 
erishish edi. EKYuni yaratishning undagi muhim tomonlaridan biri AQSH dollarining oltinni o’rnini 
bosish uchun yetarli darajada ishonchli emasligidir. 
 
§ 7.4. Yevropa valyuta tizimi 
Evropa iqtisodiy hamjamiyatining tuzilishi yagona Yevropa valyutasini yaratishni ko’zda 
tutmagan edi. Ammo 70-yillarning o’rtalariga kelib yagona valyuta ittifoqini tuzish yo’llarini qidirish 
faollashdi. Yevropa hamjamiyati liderlari nafaqat AQSH dollariga muqobil valyuta birligini yaratish, 
balki valyuta interventsiyasini amalga oshirish, valyuta o’zgarishlarini davlat tomonidan nazorat qilishni 
amalga oshirishga harakat qildilar. 
Murakkab muzoqaralar natijasida YeI doirasida 1979 yilning martida Yevropa valyuta tizimi (EVT) 
tashkil topdi. YeVT - umumiy iqtisodiy munosabatlarni namoyon qiluvchi, iqtisodiy integratsiya 
doirasida milliy valyutalarning ishlashi bilan bog’liq bo’lgan xalqaro (mintaqaviy) valyuta tizimidir. 

---

21 
YeVT - jahon valyuta tizimining eng muhim tarkibiy qismi bo’lib hisoblanadi. 
1990 yilda Yevropa valyuta tizimi kengaydi. Unga Angliya, Ispaniya, Portugaliya kirdi. 1991 yilda 
yagona Yevropa hududini tashkil qilish haqidagi Maastrixt shartnomasi imzolandi. Bu shartnomaga 
muvofiq YeI a’zolarining hukumat boshliqlari valyuta ittifoqini tuzish haqida kelishib oladilar.