«jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar»

 
4-mavzu. Xalqaro ishchi kuchi migratsiyasi 
§ 4.1. Jahon xo’jaligida inson resurslari. Bandlik va ishsizlik 
Jahon iqtisodiyotida demografiya – aholi sonining harakati va mehnat resurslari bilan 
shug’ullanuvchi fan bo’lib, u ijtimoiy, iqtisodiy, biologik va geografik omillar asosida aholi tarkibini, 
dinamikasini, shuningdek, joylashuvi va ko’chishining umumiy qonuniyatlarini o’rganadi. SHular asosida 
turli mamlakat va mintaqalarda aholi sonining o’zgarishlari, istiqbol davri uchun taxminlar ishlab 
chiqiladi. Demografik statistikada tug’ilish koeffitsienti (har 1000 kishiga tug’ilganlar soni), o’lim 
koeffitsienti (har 1000 kishiga o’lganlar soni), nikoh koeffitsienti, tabiiy o’sish koeffitsienti, ya’ni 
tug’ilish va o’lim koeffitsienti o’rtasidagi farqlar kabi ko’rsatkichlardan keng foydalaniladi. 
Xalqaro Mehnat tashkilotining ta’rifiga ko’ra ishsizlar deb - oxirgi 4 hafta ichida ish qidirayotgan 
va ishga ega bo’lmagan yoki ishga joylashib xali ishga kirishmagan kishilarga aytiladi. Bu kategoriya 

---

15 
turli mamlakatlarda turlicha talqin etiladi. Turli mamlakatlarda ishsizlar sonini aniqlashda ikki xil 
yondashuv mavjud. Birinchisi - 1 haftalik tekshirishda ishsizlar statusiga javob beruvchi kishilar sonini 
aniqlaydi, bu usul AQSH, Yaponiyada ishlatiladi. Buyuk Britaniyada bu usul qimmat hisoblanib, ishsizlar 
soni davlat bandlik xizmatlariga ishsizlik nafaqasini olishga topshirilgan talabnomalar asosida 
hisoblanadi.
 
§ 4.2. Jahon ishchi kuchi bozorining mohiyati va paydo bo’lish sabablari 
Xalqaro ishchi kuchi migratsiyai uzoq tarixga ega bo’lsada, faqatgina XX asrga kelib ishlab 
chiqarish omillari harakatining yetakchi ko’rinishlaridan biriga, binobarin XIMning alohida sohasiga 
aylandi. 
Buni quyidagi sabablar bilan bog’lash mumkin: 
•
xo’jalik hayotining baynalmilallashuvi; 
•
ijtimoiy-demografik o’zgarishlar; 
•
fan-texnika va axborot sohasidagi inqilob; 
•
integratsiya jarayonlarining rivojlanishi; 
•
transmilliy korporatsiyalar faoliyati.