«jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar»

im
) x (Q
x
 /Q
im
)
Xalqaro savdo va iqtisodiy o’sish xalqaro savdoga ta’siri qanday ishlab chiqarish omillari - 
eksportni kengaytirishga qaratilgan omillar yoki import o’rnini qoplashga qaratilgan omillarning o’sishi 
bilan aniqlanadi.
@ Eksportni kengaytirishga qaratilgan o’sish (export-biased growth) — mamlakat eksport 
qiladigan tovar ishlab chiqarishini kengayishi bo’lib, bu savdo shartini savdo hamkorlari foydasiga 
yaxshilanishiga olib keladi. 
@ Import o’rnini qoplashga qaratilgan o’sish (import-biased growth) — mamlakat import 
qiladigan tovar ishlab chiqarishining kengayishi bo’lib, bu savdo shartini savdo hamkorlar uchun 
yomonlashib, mamlakat foydasiga yaxshilanishiga olib keladi. 
Savdoning neytral o’sishi (neutral trade growth) — bu mamlakatlar o’rtasida savdo shartining 
o’zgarmagan holatida xalqaro savdo jismoniy hajmining ortishidir.
§ 2.4. Xalqaro savdoning yangi nazariyalari 
Xalqaro savdoning masshtab samarasi modeli 
Masshtab samarasi orqali ishlab chiqarish omillari bilan bir xil yoki deyarli bir xil ta’minlangan 
mamlakatlar o’rtasidagi savdo tushuntiriladi. Masshtab samarasi orqali texnologik jihatdan bir biriga 
yaqin, hattoki bir xil tovar ishlab chiqaradigan mamlakatlar o’rtasidagi savdoni ham tushuntirish 
mumkin. 
Masshtab samarasi (economies of scale) – ishlab chiqarishning shunday rivojlanishiki, bunda 
omillar sarfining bir birlikka o’sishi ishlab chiqarish bir birlikdan ko’proqqa o’sishiga olib keladi. 
Monopolistik raqobat sharoitida savdo 
Ma’lumki xalqaro savdoda sof mukammal raqoba ancha kam uchraydi, buning sababi jahon xom-
ashyo va tovarlar bozorining bo’lishib olinganligi va xalqrao bozorlarda o’ziga xos oligopoliya va 
monopoliyalarning vujudga kelganligidir. Monopolistik raqobat asosidagi savdo nazariyasining 
rivojlanishiga katta hissa qo’shgan olim Pol Krugman bo’ldi.