Д. Т. Абдукаримов

Кунгабоқарнинг гул тўплами – саватчадир.
Саватча қавариқ ѐки ботиқ, 
текис дискасимон, мойли навларда диаметри 15 – 25 см, чақиладиган навларда 
45 см ли, баргчалардан иборат бир неча ўрама билан ўралган (4-расм). 
Бир саватчада 2,5 минг тагача гул жойлашади. Меваси – пистача, сиқилган 
тухумсимон шаклда, тўрт қиррали. Уруғ – юбка уруғ пўсти билан қопланган 
мағиз ва мағзига ѐпишмай турадиган терисимон пишиқ мева пўстидан иборат. 
Пўчоғи оқ, кул ранг, қора йўл – йўл ѐки йулсиз бўлади. Пўчоғи писта вазнининг 
22–46 % ташкил қилди. 
4-расм. Кунгабоқар. 1-гуллаган ўсимлик; 2-пишган саватча; 3-гуллари, 
а-найсимон, б-тилсимон, в-уруғчи, г-чангчи; 4- саватчанинг кесими; 
5-а, б, в – мевалари 

---

82 
Уруғи (мағиз) – муртак, юбка уруғ пўстидан, муртак эса илдизча, куртакча 
ва иккита уруғ палладан иборат. Кунгабоқар ўсимлигининг 1000 дона 
пистанинг вазни 40 – 175 г. нав ва дурагайларнинг 1000 уруғининг вазни 100 г 
атрофида ва натураси 480 – 550 г/л бўлиши мақсадга мувофиқ. 
Кунгабоқар четдан чангланувчи – энтомофил ўсимлигидир. Асосий 
чанглатувчи бўлиб асал ари ҳисобланади.
Ундан ташқари катта арилар ва бошқа ҳашаротлар чанглатиши мумкин. 
Шамол ѐрдамида ҳам чангланади, лекин чанг доначаларининг оғирлиги 
туфайли уларнинг кўпгина қисми пастга тушиб кетади.
Кунгабоқар юқори экологик пластикликка эга. У Шимолий Американинг 
чўл минтақасида ҳаво намлиги паст аммо, ҳарорат юқори бўлган континентал 
иқлим шароитида шаклланган. Шунинг учун Ўзбекистонда кунгабоқарни 
ўсиши учун қулай шароит мавжуд. Кунгабоқар уруғлари 4 – 5 
0
С ҳароратда 
кўкариб бошлайди, аммо майсаларнинг қийғос униб чиқиши учун 10–12 
0
С 
ҳарорат қулай. Экишдан униб чиқишгача даврда 140–160 
0
С фаол ҳарорат 
йиғиндиси талаб қилинади. Майсалари қисқа муддатли – 8 
0
С совуққа бардош 
беради. Гуллаш ва ундан кейинга даврда ўсимликни ривожланиши учун қулай 
ҳарорат 25–27 
0
С . Кунгабоқар 1 гектар майдонда 2000–5000 м
3 
ва ундан ортиқ 
сув сарфлайди. Транспирация коэффициенти 400 дан 700 гача, кунгабоқар энг 
кўп сувни саватчаларни ҳосил бўлиши – гуллаши даврида (60 %), майсалаш – 
саватчаларни ҳосил бўлишида 23 %, гуллаш – пишишда 17 % сарфлайди. 
Кунгабоқар унумдор, буз, ўтлоқ – бўз тупроқларда яхши ўсади. Тупроқ 
реакцияси 6–6,8 бўлганда яхши ривожланади. Кунгабоқар оғир, лой, қумоқ, 
кислотали, кучли шўрланган тупроқларда яхши ўсмайди. Кунгабоқарнинг 
айрим навлари кучсиз ва ўртача шўрланиш шароитида ҳам яхши ҳосил беради 
(Д.Т.Абдукаримов, М.К.Луков, 2003) 
Кунгабоқар ѐруғсевар, қисқа кун ўсимлиги, озиқа моддаларига талабчан, 
айниқса калийни кўп ўзлаштиради. 1 ц уруғ ва шунга мувофиқ ўсув 
органларини ҳосил қилиш учун тупроқдан 6 кг азот, 2 кг фосфор ва 10 кг 
калийни ўзлаштиради.