Д. Т. Абдукаримов

Дуккаклари калта
– 2,5–6 см эни 0,5 дан 1,5 см гача. Дуккагида одатда 
икки – уч айрим ҳолатда битта ѐки тўртта уруғи бор. Остидаги дуккакларнинг 
жойлашиши 2–3 см дан 20–25 см гача. Нисбатан остки қисмда жойлашиш 
ҳосилни йиғиб олиш даврида тўкилиб йўқолишига, баландроқда жойлашиши 
эса биологик ҳосилни пасайишига олиб келади. 
2-расм. Соя. 1-учталик баргларини ҳосил бўлиш фазаси; 2-гуллаш, ҳосил шаклланиш 
фазасидаги ўсимликнинг кўриниши; 3-гул ва баргли шохча; 4-дуккаги; 5-уруғи. 
 

---

55 
Уруғини шакли
юмалоқ (шар) дан то авал ясси шаклигача. Уруғ 
паллаларининг ранги сариқ камдан–кам яшил рангли, уруғ қобиғининг ранги 
янтар (кахрабо) сариқ, яшил, қора, жигар рангли ѐки доғсимон, юзаси ялтироқ 
ѐки хира рангли. Киндиги йирик овал ѐки камдан–кам чизик шаклида қорамтир 
уруғлиларнинг ранги уруғ қобиғининг рангига ўхшаш, еруруғлилариники эса 
нисбатан қора. 
Соя – қисқа кун ўсимлиги,
экин шимолга силжиши билан гуллаш фазаси 
кечроқ бошланади, вегетатив массасини ўсиши кучаяди ва вегетация даври 
узоқлашади. Шимолий экотипининг ўта тезпишар шакллари (Северная 5, 
Фискеби, М–1) жанубийроқ минтақаларида вегетация даври кескин қисқариб 
кам маҳсулдорли ва пакана бўйли бўлиб қоладилар. 
Соя ўсимлиги иссиқликка ўта талабчан,
экилиш чуқурлигидаги тупроқ 
ҳарорати 8–10 
0
С бўлганда уруғи униб чиқади. Униб чиқиш фазасида 
майсалари 3 
0
С совуққа чидайди. Гуллаш – уруғ шаклланиш даврида ҳавонинг 
қулай ҳарорати бўлиб 17–25 
0
С ҳисобланади.
Шимолий экотипнинг ўта тезпишар навлари совуққа чидамлироқ, 
уларнинг гуллаши ва дуккакларини шаклланиши 14–16 
0
С ўтиши мумкин. 
Жанубий экотиплар учун вегетация даврида фаол ҳарорат йиғиндиси (10 
0
С–
дан юқори) 2800–3500 
0
С талаб килинади. Ўта тезпишар шимолий навлар фаол 
ҳарорат йиғиндиси 1700–2000 
0
С бўлганда ўсишини тўхтатади. Вегетация 
даврининг давомийлиги алоҳида фазалар давридаги ҳароратга боғлиқ. Совуқ 
бўлган йилларда ўта тезпишар навлар ўртапишар ҳатто ўртакечпишар навлар 
гуруҳига ўтиши мумкин. Шунинг учун навни тезпишарлигига қараб баҳолашда 
униб чиқишидан пишгунга кадар кунлар ҳисоби эмас, балки тегишли даврдаги 
фаол ҳарорат йиғиндиси ҳисобга олиниши керак (6-жадвал).