Исо жабборов буюк хоразмшоҳлар

ва ердан ф ойдалан и ш масалаларини кўриб чиқиш гина
эм а с, балки хоразм л и к л ар н и н г зам он ави й м еъм орч и -
лиги ва б и н ок ор л и к техн и к аси н и н г теран и л ди зл ар и -
ни \а м аникдаш м умкин бўлди . М асалан, турар ж о й -
ни р еж алаш ти риш н и н г V II—V III асрларда к енг тар-
қалган икки тур идан ҳози рги Урганч ва Х ивада ҳам
ф ой дал ан и л ади . Қ и ш л о қ турар ж ой л ар и н и реж алаш ­
ти р и ш н и н г деярли икки м ин г йиллик давр м о б а й н и -
д а бу қадар барқарор сақ лан и б қолиш и оила шаклла-
ри н ин г, кўп киш илик оила ж ам оаларининг эволю ци я­
си н и ва маҳаллий аҳоли этн оген ети к ж араёнлари н ин г
бош қ а ж иҳатларини тадқ и қ қилиш учун и м к он яра-
^
тади.
Сарҳадлари К асп и й ден ги зи дан Хўтангача ҳам да Х о -
размдан Ш им оли й Ҳ и нди стон гача бор и б тақалувчи қуд-
ратли К уш ан давлати н и , кейи н эса эф талитлар давла­
ти ни барп о этган, илдизи массагетларга бо р и б тақалувчи
халк^арнинг Ўрта О си ё ҳудуди да етти аср давом ида
ҳук м рон ли к қилиш и ф ақат аж о й и б санъат асарлари да-
гина эм а с, балки а ҳ о л и н и н г этн и к тар ки би да ҳам уз
и зи н и қ олдирди.
В. В. Бартольд V III асрдаги Х оразм н и назарда тут­
ган ҳолда: «Араблар б у ерда атроф даги вилоят аҳоли -
си д а н к и й и м -к еч а ги би л ан аж р ал и б турувчи \а м д а
бош қаларга туш унарли бўлм аган ва ёзм а ҳужжатларда
ҳам иш латиладиган алоҳи да ти лда гаплаш увчи ўзига
хо с аҳолига дуч келдилар», — д е б ёзган эд и у.
Т ар и хи й -ар хеол оги к маълумотларга қараганда, араб
и сти л оси араф аси да Х оразм ж и д д и й тангликни б о ш -
^
д а н кечирм окда э д и . Бу пайтда Х ива, Ш овот Т уп р оқ -