А. Туркманов. “Бухгалтерия ҳисoби” фани бўйича ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент: Иқтисодиёт, 2018 йил, 249 бет. Ғоя муаллифи: иқтисод фанлари доктори, профессор Б. Ю. Ходиев

5-Мавзу. Материаллар ҳисоби 
 
5.1.Материалларни туркумлаш, баҳолаш ва уларни ҳисобга олишнинг вазифалари.
5.2.Материалларнинг ҳаракатини расмийлаштириш ва уларнинг синтетик ҳисобини 
ташкил этиш. 
5.3.Олинган материаллар бўйича ҳисоб-китоблар ҳисоби. 
 
5.4.Материалларнинг омбор хўжалигининг бухгалтерия ҳисоби ва уларни инвентаризация 
қилиш тартиби.
5.5.Хўжалик жиҳозлари ва инвентарлар ҳисобининг ҳусусиятлари. 
Таянч иборалар:
ТМЗ, туркумлаш, баҳолаш: доналаб баҳолаш, ўртача баҳода, ФИФО, 
соф сотиш қиймати, инвентар, инвентаризация
 
5.1.Товар-моддий захиралар(ТМЗ)нинг хўжалик субъектлари фаолиятида тутган 
ўрни ва бу соҳада ҳисобнинг вазифалари
.
Корхоналар ўз ишлаб чиқариш фаолиятларини амалга ошириши учун маълум миқдорда 
ишлаб чиқариш заҳираларига эга бўлиши керак. Ишлаб чиқариш заҳиралари хўжалик юритувчи 
субъектнинг ишлаб чиқариш фаолиятини нормал давом этишини таъминлайди. Уларнинг 
таркибига материаллар, хом-ашё, эҳтиёт қисмлар ва бошқалар киради. 
Ишлаб чиқариш заҳиралари, асосий воситалардан фарқли равишда, бир ишлаб чиқариш 
жараёнида қатнашиб, ўз қийматини ишлаб чиқарилган маҳсулот қийматига шу даврнинг ўзида 
тўла ўтказади. Материаллар билан биргаликда, хом-ашё, асосий ва ёрдамчи материаллар, 
ёқилғи, эҳтиёт қисмлар корхона оборот активларини ташкил қилади. 
Материаллар, янги меҳнат маҳсулотини яратишдаги ролига кўра, иккига 
бўлинади:
а) хом ашё ва асосий материаллар; 
б) ёрдамчи материаллар. 
Ишлаб чиқарилаётган маҳсулотнинг асосини асосий ТМЗлар ташкил қилади. Масалан, 
машинасозликда – металл, мебель ишлаб чиқаришда - ёғоч, газлама ишлаб чиқаришда – пахта 
ва бошқалар. Қазиб чиқарувчи саноат ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари хом ашё деб аталади. 
Масалан, нефть, руда, пахта, қанд лавлаги ва бошқалар. Бошқа корхоналардан олинадиган 
машина ва агрегатларнинг тўғри деталлари ва бошқалар ярим тайёр маҳсулотлар деб аталади.