А. Туркманов. “Бухгалтерия ҳисoби” фани бўйича ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент: Иқтисодиёт, 2018 йил, 249 бет. Ғоя муаллифи: иқтисод фанлари доктори, профессор Б. Ю. Ходиев

3.2. Асосий воситаларни туркумларга ажратиш ва баҳолаш тартиби. 
Асосий воситаларни ҳисобга олишда улар маълум гуруҳларга бўлиниши ҳам мумкин. 
Чунки асосий воситаларни ҳисобини тўғри ва тўлақонли ташкил этишнинг муҳим шарти, 
уларни илмий жиҳатдан туркумлаш ва баҳолаш ҳисобланади. 
Ишлаб чиқариш ва хўжалик фаолиятида асосий воситалар объектлардан фойдаланиш даражасига 
кўра қуйидаги гуруҳларга бўлинади: 

фойдаланилаётган; 

заҳирадатурган; 

ишламаётганасосийвоситалар. 

---

87 
Асосий воситаларнинг бундай гуруҳланиши улардан фойдаланиш самарадорлигини 
баҳолаш, эскирган воситаларни алмаштириш, кераксиз асосийвоситаларни бошқа корхонага 
бериш ёки сотиш тўғрисида қарор қабул қилиш, шунингдек уларнинг эскиришини тўғри ҳисоб-
китоб қилиш учун зарур. 
Асосий воситалар иқтисодиёт тармоқларининг туркумланишига мос ҳолда тармоқлардаги 
турларга бўлинади: саноатдаги асосий воситалар, қишлоқ хўжалигидаги асосий воситалар, 
транспортдаги асосий воситалар, алоқа соҳасидаги асосий воситалар, қурилишдаги асосий 
воситалар, савдо соҳасидаги асосий воситалар ва ҳ.к. 
Асосий воситалар натурал-моддий таркибига кўра қуйидаги гуруҳларга бўлинади: 

ер; 

ерниободонлаштиришбўйича капитал сарфлар; 

иморатлар; 

иншоотлар; 

узатувчимосламалар; 

машина важиҳозлар; 

транспорт воситалари; 

асбоб-ускуналар; 

ишлабчиқаришинвентарлари; 

хўжаликинвентарлари; 

ишҳайвонларивамаҳсулдорчорва; 

кўпйилликдарахтлар; 

бошқаасосийвоситалар. 
Асосий воситаларни гуруҳлашда бухгалтерия ҳисоби билан солиққа тортиш мақсадларида 
улар бир-биридан фарқланиши мумкин.
Солиққа тортиш мақсадида эса асосий воситаларни қуйидаги гуруҳларга ажратилади: 
 
Асосий воситалар «Асосий воситалар» номли 5-сон БҲМС қоидаларига мувофиқ 
қуйидаги баҳоларда ҳисобга олинади: