А. Туркманов. “Бухгалтерия ҳисoби” фани бўйича ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент: Иқтисодиёт, 2018 йил, 249 бет. Ғоя муаллифи: иқтисод фанлари доктори, профессор Б. Ю. Ходиев

 
 
3-Мавзу. Асосий воситалар ва номоддий активлар ҳисоби 
 
3.1.Асосий воситалар ҳисобини ташкил қилишнинг вазифалари.
3.2.Асосий воситаларни туркумланиши ва баҳолаш тартиби.
3.3.Асосий воситаларни кирим қилиш ҳисоби.
3.4.Асосий воситаларга амортизация ҳисоблаш усуллари ва уларни ҳисобга олиш.
3.5.Асосий воситаларни таъмирлашни молиялаштириш ва уларнинг ҳисоби.
3.6.Асосий воситаларни ижарага олиш ва ижарага бериш ҳисоби. 
3.7.Асосий воситаларни инвентаризация қилиш тартиби ва уларнинг натижаларини 
ҳисобда акс эттириш. 
3.8.Асосий воситаларнинг турлича чиқиб кетиши ҳисоби.
3.9.Номоддий активларни ҳисобга олиш вазифалари.
3.10.Номоддий активларнинг туркумлани ва баҳоланиши.
3.11.Номоддий активларни қабул қилишни ҳужжатлаштириш.
3.12.Номоддий активларнинг кирими ҳисоби.
3.13.Номоддий активларга амортизация ҳисоблаш усуллари ва уларнинг хисоби.
3.14.Номоддий активларни ҳисобдан чиқариш ҳисоби.
3.15.Номоддий активларнинг турлича чиқиб кетиши ҳисоби. 
 
Таянч иборалар:
асосий восита, лизинг (ижара), туркумларга ажратиш ва баҳолаш, 
синтетик ҳисоб, капитал қўйилмалар, амортизация ҳисоби, таъмирлаш, хўжаликдан 
чиқариш ҳисоби, 5-6 БҲМСлар, ижара шартнома, лизинг берувчи, лизинг объекти ва 
олувчи, номоддий актив, баҳолаш, қабул қилиш, ҳужжат, патентлар, лицензиялар ва 
ноу-хау, аналитик ва синтетик ҳисоби, амортизация ҳисоби, ҳисобдан чиқариш, 7-
БҲМС
 

---

86 
3.1. Асосий воситалар ҳисобини ташкил қилишнинг вазифалари.
 
Асосий воситалар узоқ муддат ўзининг табиий кўринишини сақлаб турадиган, 
эскирадиган ва ишлаб чиқарилаётган маҳсулот қийматига ўз қийматини аста-секин ўтказадиган 
меҳнат воситалари бўлиб, у узоқ (бир йилдан кўп) давр ичида моддий ишлаб чиқариш соҳасида, 
номоддий ишлаб чиқариш соҳасида, шунингдек, ижарага беришда фойдаланиладиган моддий 
активлардир. 
Асосий воситалар ҳисоби қуйидаги асосий меъёрий хужжатлар билан тартибга солинади: 
«Маҳсулот (ишлар, хизматлар)ни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатларининг таркиби ҳамда 
молиявий натижаларни шакллантириш тартиби тўғрисида»ги Низом, «Асосий воситалар» 
номли 5-сон БҲМС, «Хўжалик юритувчи субъектларнинг молия хўжалик фаолияти 
бухгалтерия ҳисоби счётлар режаси ва уни қўллаш бўйича Йўриқнома» 21-БҲМС, 
«Инвентаризацияни ташкил этиш ва ўтказиш» 19-сон БҲМС, «Ижара ҳисоби» 6-сон БҲМС, 
«Бухгалтерия баланси» 15-сон БҲМС ва бошқалар.