А. Туркманов. “Бухгалтерия ҳисoби” фани бўйича ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент: Иқтисодиёт, 2018 йил, 249 бет. Ғоя муаллифи: иқтисод фанлари доктори, профессор Б. Ю. Ходиев

 
ЎзР Вазирлар Маҳкамасини 21июль 2009 йилдаги № 206 қарорига асосан ягона тариф 
сеткасига асосан иш ҳақини белгилаш қуйидаги разряд ва тариф коэффицентлари асосан 
белгиланади.
Иш ҳақи меҳнат учун тўланадиган ҳақнинг ҳамма турларини, шу жумладан, 
маблағ билан 
таъминлаш манбаидан қатъий назар, пул ёки натура шаклида ҳисобланган ҳар хил 
мукофотларни, қўшимча ҳақларни, устама ҳақни ва ижтимоий имтиёзларни, шунингдек, 
ходимга ишланмаган вақт учун тўланадиган ҳақларни (таътил ҳақи, байрам кунлари ва 
ҳоказолар учун) ўз ичига олади. 
Иш ҳақи ўз таркибига кўра иккига бўлинади: 
-
асосий иш ҳақи; 
-
қўшимча иш ҳақи.(бу кейинги дарслар батафсил кўриб чиқилади) 
Ҳозирги шароитда ишчи ва ходимларга тўланадиган иш ҳақи шакллари ҳам 
рангбарангдир. Қуйидаги жадвалда иш ҳақи тўлашнинг шакллари келтирилган: 
Иш ҳақи тўлаш шакллари 
Ишбай 
Вақтбай 
Оддий ишбай 
Ишбай-мукофот 
Ишбай-прогрессив 
Билвосита ишбай 
Аккорд 
Оддий вақтбай 
Вақтбай-мукофот 
Меҳнатга ҳақ тўлашнинг ишбай шаклида иш ҳақи ҳақиқатда бажарилган ишга амалдаги 
нархлар асосида иш бирлиги учун ҳисобланади. 
Иш ҳақи тўлаш 
разряди 
Тариф 
коэффиценти
Иш ҳақи тўлаш 
разряди 
Тариф 
коэффиценти 
0 
1,000 
12 
6,115 
1 
2,476 
13 
6,503 
2 
2,725 
14 
6,893 
3 
2,998 
15 
7,292 
4 
3,297 
16 
7,697 
5 
3,612 
17 
8,106 
6 
3,941 
18 
8,522 
7 
4,284 
19 
8,943 
8 
4,640 
20 
9,371 
9 
4,997 
21 
9,804 
10 
5,362 
22 
10,240 
11 
5,733 

---

120 
Оддий ишбай
шаклида ишлаб чиқарилган маҳсулот сонини ишбай нархига кўпайтириш 
йўли билан иш ҳақи миқдори аниқланади. 
Ишбай-мукофот
шаклида бевосита ишбай нархлар бўйича иш ҳақидан ташқари маълум 
ишлаб чиқариш ютуқларига эришилганлиги учун ҳақ олади. Масалан, иш сифатининг 
яхшилиги, моддий бойликлар тежалгани ва ҳоказолар. 
Ишбай-прогрессив 
шаклида ишчилар меҳнатига белгиланган бошланғич меъёр доирасида 
бевосита ишбай нархлар бўйича, бу меъёрдан ортиқчасига эса оширилган нарх бўйича ҳақ 
тўланади. Ишбай нархлар ошиши ҳар бир ҳолда махсус шкала бўйича аниқланади. 
Билвосита ишбай
шакли ишбай нархлари бўйича белгиланиб, хизмат кўрсатаётган 
участкадаги ўртача иш меъёрининг бажарилиш фоизига кўпайтирилиши мумкин. 
Аккорд
шакли бутун иш ҳажми учун иш ҳақи миқдорини белгилайди ҳамда аккорд 
топшириқларни бажариш муддатларини қисқартирганлик учун мукофотлашни ўз ичига олади. 
Бунда ишларнинг умумий қиймати вақт меъёрлари ва нарх асосида аниқланади. Ишбай аккорд 
шакли асосан мавсумий ишларни ҳамда айрим буюртмаларни бажаришда қўлланилади. 
Иш ҳақининг вақтбай шаклида ходимнинг малакасига ва ишлаган вақтига қараб ҳақ 
тўланади. 
Оддий вақтбай
шаклида ходимлар ишлаган вақтига қараб белгиланган маош асосида ҳақ 
олишади. 
Вақтбай-мукофот
шаклида тариф ставкалари бўйича иш ҳақидан ташқари муайян 
миқдор ва сифат кўрсаткичларига эришганлик учун қўшимча равишда мукофот тўланади. 
Корхона ва ташкилотларда ходимларга иш ҳақидан ташқари турли хил пул тўловлари ва 
рағбатлантириш тўловлари ҳам берилади. Уларга қуйидагилар киради: 

йиллик иш якунлари бўйича рағбатлантириш; 

муҳим ишлаб чиқариш топшириқларини бажарганлик учун раҒбатлантириш; 

корхоналарнинг ўқишга юборилган талабаларга берадиган стипендиялари; 

даволаниш учун бериладиган йўлланмалар қиймати; 

меҳнат жамоаси аъзоларига акциялар учун тўланадиган дивидендлар ва бошқалар.