O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

Uchinchi y o ‘nalish —
avtomatlashtirilgan usulda turli darajadagi 
vazifalami hal etish modellari, algoritmlar tartibi, texnologiyasini ishlab 
chiqish va tashkil qilishdir.
Informatika va kibernetika tushunchalarida ko'pincha chalkashliklar 
uchrab turadi. Ularning o'xshashligi va farqini tushuntirishga harakat qilamiz.
Informatika 
(informatsiya) xabar, axborot, ma’lumotlami jamlash, 
qidirish, saqlash, qayta ishlashning qonunlari va usullarini o'rganadi.
N. Vinner tomonidan kibernetikaga kiritilgan asosiy fikr inson fao­
liyatining turli sohalarida murakkab dinamik tizimlarni boshqarish na­
zariyasini ishlab chiqish bilan bog'liq. Kibernetika kompyuterlar mav­
judligi yoki yo'qligidan qatiy nazar mavjuddir.
29

---

Kibernetika — texnik, biologik. ijtimoiy va boshqa turli tizimlarda 
boshqaruvning umumiy tamoyillari haqidagi fandir.
Informatika yangi axborotni ancha keng, kibernetika kabi turli 
obyektlarni boshqarish vazifalarini amaliy hal etmay, o'zgartirish va barpo 
etish jarayonlarini o'rganadi. Shu bois informatika haqida kibernetikadan 
ancha keng fan sohasi degan tasawur hosil bo'lishi mumkin. Biroq, 
boshqa jihatdan, informatika kompyuter texnikasi bilan bog'liq bo'lmagan 
m uammolar yechimi bilan ifodalanmaydi. Bu, shubhasiz, uning 
umumlashtiruvchi xususiyatini cheklaydi.
Kibernetika nuqtayi nazaridan axborot obyektni boshqa bir obyektda 
aks ettirish jarayonini o ‘ziga mujassamlashtiradiki, bu narsa boshqaruvni 
amalga oshiradi, iqtisodiyotni rejalashtirishning iqtisodiy matematik 
usullaridan foydalanish, uni intensiv taraqiyot yo'liga solish imkoniyatini 
beradi.
Informatika kompyuter texnikasi rivojlanishi tufayli yuzaga keldi, 
unga asoslanadi va usiz mavjud bo'la olmaydi. Kibernetika kompyuter 
texnikasining barcha yutuqlaridan unumli foydalansa ham, lekin obyektlarni 
boshqarishning turli modellarini yaratgan holda o'z-o'zicha rivojlanaveradi. 
Kibernetika va informatika tashqi jihatdan bir-biriga juda o'xshash bo'lsa 
ham, lekin:
• informatika — axborot va uni qayta ishlovchi texnikaviy, dasturiy 
vositalar xususiyatlariga asoslanadi;
• kibernetika esa — obyektlar modellarining konsepsiyalarini ishlab 
chiqish va qurishda xususan axborotdan keng foydalanishi jihatidan 
farqlanadi.
Informatika keng m a’noda insoniyat faoliyatining barcha sohalarida 
asosan kompyuterlar va telekommunikatsiya aloqa vositalari yordamida 
axborotni qayta ishlashi bilan bog'liq fan, texnika va ishlab chiqarishning 
xilma-xil tarmoqlari birligini o'zida namoyon etadi.
Informatikani tor m a’noda o'zaro aloqador uch qism — texnik 
vositalar (hardware), dasturiy vositalar (software) va algoritmli vositalar 
(brainware) sifatida tasawur etish mumkin. O'z navbatida informatikani 
ham umuman, ham qismlari bo'yicha turli jihatlardan: xalq xo'jaligi 
tarmog'i, fundamental fan, amaliy fan sohasi sifatida ko'rib chiqish 
mumkin (2.1-rasm).
Informatika