O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

• noto'g'ri hujjatlarni chiqarib tashlash;
• noto'g'ri hujjatlarni nazorat qilish va tuzatish kiritish;
• birlam chi hujjatlarni bosib chiqarish.
Asosiy bosqich ishning tugallovchi bosqichi bo'ladi va har xil hisobot 
shakllarini olish bilan bog'liq. Uni bajarish uchun „moddiy boyliklarning 
qaydnomasi", „Aylanish qaydnomasi" va „Hisobotlar" menyusi modulidan 
foydalaniladi. Asosiy bosqichning bajarilishini ta’minlashda m a’lumotlar 
bazasida hisobot tuzish uchun foydalaniladigan har xil kombinatsiyali 
(ishchi) axborot to'plamlarining mashina tomonidan olinishi ta’minlanadi. 
Har bir ishchi axborot to'plamlari qandaydir asosiy so'z (masalan, 
materialning nomenklatura nomeri) bo'yicha navlarga ajratilishi va undagi 
yakuniy ma’lumotlar hisoblanishi kerak. Natijada hisobot ma’lumoti 
shakllanadi, keyin u „Bosib chiqarishga" topshiriladi.
Ma’lumotlarni mashina xotiralarida arxivlashtirish va boshqa AIJga 
uzatish uchun axborotlarni shakllantirish kabi operatsiyalami ham bajarish 
mumkin.
Kompyuter ishlab chiqishni rivojlantirishning hozirgi bosqichi uchun 
buxgalteriya hisobi vazifalarini texnologik jarayonning operatsiyalari 
tomonidan ko'zda tutilgan integratsiyalashishi xosdir. Uning mohiyati 
shundan iboratki, buxgalteriya hisobining har bir uchastkasini alohida 
AIJ da ishlab chiqa turib, axborot shakllantiriladi, u keyinroq birlashtiriladi 
va dastuming asosiy moduli tom onidan yig'ma buxgalteriya hisobi 
(„buxgalteriya yozuvlarini ko'chirish"usuli) uchun foydalaniladi.
Hisob vazifalarini ishlab chiqish texnologiyalarini amalga oshirishning 
muhim elementi uning dasturiy ta’minlanishi bo'ladi. Kompyuter dasturlari 
bozorida har xil korxonalar, firmalar, tashkilotlar uchun mo'ljallangan 
buxgalteriya dasturlari variantlarining turli-tumanligi taqdim etilgan. 
Dasturiy mahsulotlami ishlab chiqish ko'p sonli firmalar tomonidan 
olib boriladi, ulardan eng mashhurlari „1C:Buxgalteriya", „Parus", 
"Intelekt-Servis", „Infosoft", „X akers-Dizayn" va boshqalardir 
Buxgalteriya hisobining vazifaviy ADP larini tasniflashda ulaming kichik, 
o'rta va yirik korxonalarga mo'ljallanishi asos bo'lib xizmat qiladi.
Ko'pgina firmalar dasturlarni ikki variantda: mahalliy va tarmoqli 
ishlab chiqaradilar. Ta’kidlash kerakki, tarmoqli variantlar ancha murakkab 
va qimmat, „mijos-server" yangi texnologiyasini amalga oshirish maxsus 
uskunalar va operatsiyon tizimlarning hamda hisoblash tarmog'iga xizmat 
ko'rsatuvchi mutaxasislar shtatining mavjudligini talab qiladi. Qoidaga 
ko'ra, tarmoqli ADP lar buxgalteriya hisobining dasturlaridan tashqari
207

---