N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

Q o r a te p a
yodgorligi hisoblanadi. Yodgorlik dastlab B.Ya.Staviskiy 
tomonidan oMganilgan. Bugungi kunda bu erda turli soha mutaxassislari. 
yapon olimlari tadqiqoti ishlarini olib borishmoqda. Bu erda sakkizdan 
ortiq inshootlar majmuasi ochib oMganilgan. Har bir bunday inshoot 
voMak - ■ayvonlar o 'ra b turgan to ‘g ‘ri toMtburchakli katta hovli va er
109

---

ostiga qurilgan inshootlardan iborat. X onalardan B udda haykali, 
b u d d iz m g a xos i n s h o o t- s tu p a la r topilgan.
Barcha stupalar bir xil qurilgan. Ularning asosi to 'r tb u rc h a k boMib, 
u n in g ustiga silindirsimon inshoot qurilgan, u ning usti g um bazsim on 
tarzda boMgan. U stiga y o g ‘och yoki toshdan yasalgan langar o ‘m atilgan. 
Lan g ard a toshdan yasalgan bir necha soyabon boMgan. S oyabonlar 
m u q a d d a s daraxt ramzi boMib, buddistlar uni chatra deb atashadi. Shu 
daraxt soyasi ostida B udda o ‘zin ing g ‘oyalarini ishlab chiqqan. 
Er 
ostiga qurilgan inshoot bilan er ustiga qurilgan inshoot bir biri bilan 
bogMiq boMgan. U lar zinalar orqali birlashtirilgan. K oratepa ibodatxo- 
nasin in g devorlariga diniy m azm undagi rasm lar v a ibodatxonani 
qurilishda hom iylik qilgan insonlam ing 
rasmlari solingan. R a sm la r 
k atta m ahorat bilan chizilgan va o 's h a zam o n n in g diniy mafkurasini 
o ‘z id a aks ettiradi.
K eyingi yillarda olib borilgan tadqiqotlar natijasida Q oratepaning 
shim oliy qism idan mahobatli stupa topildi. U n in g faqatgina tagkursisi 
saqlanib qolgan.
1968 yili yuqoridagi 
ibodatxonadan 
2-3 
km shim oli-sharkda 
F a y o ztep a
ibodatxonasi topilgan, hozirda u toMa o ‘rganib chiqilgan. 
F ay o ztep a vihara tipidagi ib odatxona ekanligi isbotlangan. U uch 
q ism dan iborat boMib, har birida hovli boMgan, ularning atrofida uylar 
jo y lash g an . Ibodatxonaning m arkaziy qismida 
diniy m arosim lar 
oMkazilgan. Ikkinchisi qismi monastir, uchinchisi esa x o ‘jalik ishlariga 
moMjallangan inshootlar boMgan. M arkaziy qism da yaxshi saqlangan 
stupa topilgan. M arkaziy q ism ning ayvonidan loy va ganchdan yasalgan 
B udda, uning safdoshlari-badisatvalarning haykallari topilgan. 
Ular 
qizil rang va tilla suvi bilan bezatilgan. D evorlarga diniy m arosim
rasmlari tasvirlangan boMib, ularda hayotiylik izlari koMinadi. Oq 
m a rm a r va alebastrdan ishlangan haykallar ham topilgan. 1972 yilda bu 
erdan oq m arm artoshdan yasalgan m uqaddas Badxi daraxti tagida 
oMirgan B udda va tik turgan ikki ruxoniy haykali topilgan.
Q oratepa va Fayoztepa rasmlari Xindistondagi ibodatxonalar qurilishi 
va uning rasm laridan farq qiladi, lekin Sharqiy Turkiston va Uzoq 
Sharqdagi ibodatxona va rasm larga yaqin. S huning uchun 
ham 
b u d d izm OMta O siyodan m azkur hududlarga tarqalgan degan xulosaga 
kelingan. Lekin, Xitoy va O lm on olimlari B udda dini S harqqa OMta 
O siyo orqali kirib b orm agan, degan fikrdalar.
1971 
yilda Surxondatyo viloyati S h o ‘rchi tum anida