N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

O q s a r o y
bir m uncha saqlanib qolingan. Bu qasr Shahrisabz arki hisoblanadi.
134

---

Saroyning qurilishi 1380 yilda boshlanib, pardoz ishlari 1404 boMgan. 
Uning ikkita ta yanch qismi bugungi kungacha saqlanib turibdi. Shuning 
o ‘zi ham bu qurilgan im oratning salobatli boMganligidan darak yilgacha 
davom ettirilgan. Q asrga kirish qismida ulkan va bejirim peshtoq berib 
turibdi. Peshtoq ustunlari girih, islimiy va hattotlik naqshlari bezatilgan. 
0 ‘ng ustunga T em urga bagMshlangan tarixiiy lavha oltin suvi bilan 
yozilgan.
T em uriylar davri 
shaharsozligida bozor va savdo 
inshootlari 
qurilishlariga ham katta e ’tibor berilgan. Bular to ‘g ‘risida Ispaniya qiroli 
Karl Illning T em u r saroyidagi elchisi Rui Gonzales Klavixo asarida, 
«B o b u m o m a » kabi o^sha davr qoMyozma asarlarida maMumotlar 
saqlanib qolgan. Ularda ochiq bozorlar bilan bir qatorda rasta, chorsu, 
tim va boshqa usti yopiq savdo inshootlari t o ‘g ‘risida yozib qoldirilgan.
T em uriylar davrida bunyod etilgan eng noyob inshootlardan biri 
U lu g ‘bek rasadxonasidir. U 1424 yilda Obi R ahm at arigM yonida, osti 
t o g ‘ jinsli toshlardan iborat tepalik ustiga qurilgan. Rasadxona dumaloq 
shaklda boMib, diametri 48 metr boMgan. A bdurazzoq Samarqandiy uni 
etti qavatli, B ob u r esa, 
uch oshyonali deb yozadi. 
Arxeolog 
V.L.Vyatkin tom onidan rasadxonaning 
poydevori va asosiy a s b o b i-
Faxriy 
s e k ta n ti 
joylashtirilgan chohi qazib oM'ganilgan. Bu choh 
aylananing oltidan bir qismi erga o ‘yib yasalgan. Uning ikki hoshiyasi 
m arm ar bilan pardozlanib gradus, daqiqa, soniyalar tushirilgan. 
Bino 
pishiq gMshtdan ishlangan.
T em u r davrida bunyod etilgan madrasalarning maMum bir qism igana 
saqlanib qolgan, ular t o ‘gM-isida tadqiqotchilar oMtasida turli xil fikrlar 
mavjud. U lu g ‘bek davrida bunyod etilgan madrasalar yaxshi saqlanib 
qolgan. Sam arqandda 1417-1420 yillarda qurilgan m adrasa boshqa 
madrasalardan qurilishi va bezalishi jihatdan alohida ajralib turadi. Bu 
m adrasaning tomonlari 81x56 metmi tashkil etgan. T o ‘rt burchagida 
m inora boMgan. Binoning old to m onida peshtoq qurilgan. Hovli atrofida 
28 ta hujra ikki qavatli tarzda joylashgan va hujralam ing har biri ikki 
boMimli boMgan. M adrasa hovlisida 4ta ravoqli ayvon bor. Uning 3tasi 
yozgi darsxona vazifasini oMagan. Bosh peshtoq tomonida jo y la s h ­
gan lari esa, qishki darsxona vazifasini oMagan. Hovli to ‘rida masjid 
jo ylashgan. Binoning tashqari qismi girih va hattotiy naqshlar bilan 
koshinlangan. Peshtoq 10 yulduzli girih, bosh ravoq cheti morpechdan 
iborat. Hovli ichidagi ayvonlar, hujra peshtoqlari girih, islimiy va 
hattotiy naqghlar bilan bezatilgan.
135

---

U lu g ‘bek tom o n id an 1417 yilda Buxoroda qurilgan m adrasaning 
kom pozitsion echimi birm u n ch a oddiyroqdir. Unda bir qishki va ikkita 
yozgi darsxona m avjud. H u jralar ikki qavat qilib qurilgan b o ‘lsa ham, 
bosh peshtoq tom onidagi hujralar k o ‘cha to m onga qaratilgan. Binoning 
t o ‘rt burchagida m inora emas, guldastalar o ‘matilgan. Shu m adrasaning 
darvozasida