O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti shahrisabz filiali

1. So`z bilan yordam ko`rsatish usuli 
O`zimiz uchun xavfsiz joydan turib, jabrlanuvchiga qanday harakat qilish kerakligini 
aniq, ravshan va qisqa qilib aytish, shuningdek unga so`z bilan dalda berish kerak. Doim 
jabrlanuvchining ko`ziga qarashga harakat qilinadi. 
2. Narsa irqitish usuli 

---

213 
Jabrlanuvchidan uncha uzoqda bo`lmagan holatda qo`l ostida maqbul suzadigan buyum 
bo`lsa, uni jabrlanuvchi ushlab oladigan qilib irg’itiladi. 
3. Tortib chiqarish usuli 
Qo`l ostidagi buyumni, masalan, eshkak yoki arqonni, uni suzuvchi vositaga bog’lab, 
jabrlanuvchiga tashlanadi yoki uzatiladi. Ayni mahalda turgan joyni o`zida mahkam joylashib 
olib, toki jabrlanuvchini suvdan tortib chiqarilar ekan, tananing og’irlik markazi quyida bo`lishi 
kerak. 
4. Sayoz joyda suvga tushib yordam ko`rsatish 
Agar odam sayoz joyda xalokatga uchragan bo`lsa, oyoqni suv tubiga qattiq tirab olib, bir 
qo`l bilan bironta ishonchli tayanch narsani, masalan, bog’lash qurilmasini ushlab olgan holda, 
jabrlanuvchiga tayoq uzatiladi. Agar bunda ancha odam to`planib qolgan bo`lsa, jabrlanuvchiga 
yordam berish uchun ulardan jonli zanjir hosil qilish mumkin. 
5. Qayiqdan foydalanish 
Cho`kayotgan odamga kichikroq qayiqda unga bironta suzuvchi buyum tashlaydigan yoki 
tayoq uzatadigan qilib yaqinlashishga intilish kerak. Shundan so`ng, jabrlanuvchini tortib kelish 
yoki qayiqqa chiqarib olish kerak. Jabrlanuvchining vazni, holati, qayiqning — chidamliligini va 
hokazolarni hisobga olgan holda qaror qabul qilinadi. Cho`kayotgan odamni qutqarayotganda 
hech qachon qayiqda bor bo`y bilan tik turmaslik kerak. 
6. Suzib borib qutqarish 
Agar cho`kayotgan odamning oldiga suzib borishga to`gri kelsa, biron-bir qutqarish 
vositasini olish lozim. Xavfni kamaytirish uchun jabrlanuvchiga juda yaqin bormaslik, undan 
birmuncha narida to`xtash va qutqarish vositasini uzatish kerak. Qutqarish vositasini 
jabrlanuvchi bilan qutqaruvchi o`rtasida tutib turib, u bilan ko`z va so`z aloqasi bog’lanadi. 
Jabrlanuvchiga dalda berib, uni suzish vositasi yordamida qirg’oq tomon tortib borayotganda 
oyog’ini ishlatishga majbur etish lozim