O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni

Iqtisodiy islohotlar va tsivilizatsiyalashgan bozor. Uzoq yillar davomida shakllangan iqtisodiy strukturada 
tub  o’zgarishlarni  zudlik  bilan  qisqa  vaqt  ichida  amalga  oshirishning  salbiy  oqibatlari  oldini  olishga  va  puxta 
o’ylangan  strategik  rejalarni  amalga  oshirishga  alohida  e’tibor  berildi.  Islohotlarning  amalga  oshirilishi  milliy 
manfaatlar uchun xizmat qilishi zarurligi, odamlar islohotlar uchun emas, balki islohotlar odamlar uchun xizmat 
qilishi zarurligi e’tiborga olindi.  
Islohotlar  amalga  oshirilgunga  qadar  respublika  aholisining  aksariyat  qismi  iqtisodiy  jihatdan  nochor  ahvolda 
bo’lib, mulkning davlat tasarrufidan chiqarilishi va xususiylashtirilishi jarayonida aholining ikki toifaga ajralishi, 
haddan  tashqari  boyib  va  qashshoqlashib  ketishi  muqarrar  ravishda  turli  noroziliklar  va  ijtimoiy  larzalarni 
keltirib  chiqarishi  mumkin  edi.  Ana  shularni  hisobga  olib,  I.A.  Karimov  bozor  munosabatlariga  o’tishning 
muhim  xususiyatlaridan  biri  sifatida  aholini  ijtimoiy  himoyalashga  qaratilgan  kuchli  siyosat  g’oyasini  ilgari 
surdi.  
Bozor munosabatlarini amalga oshirish bir necha bosqichdan iborat qilib belgilandi. Har bir bosqichda ma’lum 
iqtisodiy tadbirlar amalga oshirildi. Bular quydagilardir:  
- mulkni xususiylashtirish;  
- mulkning davlat tasarrufidan chiqarilishi;  
- mulkning xilma-xil shakllarini vujudga keltirish;  
- agrar islohotlarni amalga oshirish;  
- milliy valyutani muomalaga kiritish;  
- yangi iqtisodiy infrastrukturaning yaratilishi;  
- rivojlangan mamlakatlar bilan hamkorlikdagi qo’shma korxonalarning barpo etilishi;  
- innovatsiya siyosatini amalga oshirish;  
- xorijiy investitsiya, texnika va texnologiyalarni mamlakat iqtisodiyotiga jalb etish va boshqalar.  
Xullas,  bozor  munosabatlariga  o’tishning  madaniy  tsivilizatsiyali  xarakterga  ega  ekanligi  O’zbekiston 
mustaqilligini  mustahkamlashning  muhim  xususiyatidir.  Chinakam  tsivilizatsiyalashgan  bozor  munosabatlari, 
bozor vositalari faqat yuksak ma’naviyat, yuksak axloqiylik va vatanparvarlik negizlarida barpo etilishi mumkin. 
Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish va  

---

bozor  munosabatlarini  shakllantirishda  respublikamizning  bugungi  holati,  imkoniyatlaridan  kelib  chiqib, 
islohotlarning maqsadi xalq va davlat munosabatlari tomon yo’naltirildi.  
O’zbekistonning jahon hamjamiyatiga kirishiga imkon beradigan qulay shart-sharoitlari quyidagilardir:  
- mamlakatning nihoyatda ko’p boyliklarga ega ekanligi;  
- sanoat uchun zarur bo’lgan xom ashyo zahiralarining ko’pligi;  
- ishchi kuchlarining mo’lligi;  
- O’zbekistonning tabiiy — jo’g’rofiy qulay o’rni;  
- mamlakatdagi ijtimoiy-siyosiy barqarorlik;  
Ana  shu  imkoniyatlarning  ro’yobga  chiqishi  O’zbekistonning  iqtisodiyot  sohasida  jahon  tsivilizatsiyasiga 
qo’shilib borishi uchun keng istiqbollar yaratadi.  
O’zbekistonda  amalga  oshirilayotgan  iqtisodiy  islohotlar  negizida  kishilarning  mehnatga,  mulkka,  mehnat 
mahsuliga  bo’lgan  munosabatini  o’zgartirish  g’oyasi  yotadi.  Uzoq  yillar  davomida  mehnatga  bo’lgan 
qarashlarda biryoqlamalik hukm surib keldi. Ishlab chiqarish vositalariga bo’lgan ijtimoiy mulkchilik — kishilar 
mehnat  faolligining  asosi  barcha  ijtimoiy  illatlarning  bosh  sababchisi  —  xususiy  mulkchilik  degan  noto’g’ri 
qarash  o’zini  oqlamadi.  Shaxsiy  manfaatdorlikni  inkor  etish,  jamoa,  jamiyat  uchungina  faol  mehnat  qilish, 
iqtisodiyotni  mafkuraviy  maqsadlarga  bo’ysundirish;  mehnat  raqobati  o’rniga  soxta  musobaqani  joriy  etish 
insonning  mehnatdan,  o’z-o’zidan  va  jamiyatdan  begonalashuviga,  boqimandalik  kayfiyatining  shakllanishiga 
olib keldi. Bu esa jamiyat inqirozini tezlashtirdi.  
O’zbekiston  sharoitida  bozor  munosabatlarini  shakllantirishda  mehnatga,  mulkka  va  insonning  o’z-o’ziga 
bo’lgan munosabatini tubdan o’zgartirishning nazariy-falsafiy asoslarini ishlab chiqish zarurati vujudga keldi va 
bu I.A. Karimov asarlarida o’z ifodasini topdi. Mehnat va mehnatga munosabat sohasida qator yangiliklar joriy 
etildi.  Mehnatga  munosabatda  xususiy  mulkning  o’rni,  mulkdorning  jamiyat  hayotidagi  ahamiyati  yangicha 
tushunila  boshlandi.  Davlat  va  jamiyatning  kuch-qudrati  fuqarolarning  tadbirkorligi,  boyligi,  ishbilarmonligiga 
bog’liq ekani anglab olindi.