O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni

Xom-ashyo resurslaridan foydalanish va ekologik muvozanatni saqlash muammosi.  Jahon statistik axborot 
markazlari  bergan  ma’lumotlarga  qaraganda,  XX  asrning  boshidan  to  hozirgi  kungacha  ishlab  chiqarilgan 
ko’mirning 45%, temir rudasining 57%, neftning 76%, tabiiy gazning 80% keyingi 25 yilga to’g’ri kelar ekan. 
Ana shunday holatni xom-ashyoning boshqa turlari to’g’risida ham gapirish mumkin. Tahlillarga qaraganda, 90-
yillarda ishlab chiqarilgan xom-ashyo miqdori 60-70-yillardagiga qaraganda 1,5-2 barobar ko’paygan.  
Er  yuzida  vujudga  kelgan  bunday  holat,  bir  tomondan,  insoniyatni  xom-ashyo  resurslari  bilan  ta’minlash 
imkoniyatlari,  hosildor  erlar  va  ichimlik  suvi  manbalarining  kamayib  borishi,  shuningdek  boshqa  xom-ashyo 
zaxiralarining kamayib ketishi kabi boshqa bir qator muammolarni keltirib chiqaradi.  
Vujudga kelgan ekologik vaziyat, tabiiy muhitning inson organizmiga va uning ishlab chiqarish faoliyatiga ta’sir 
etmasdan  qolmaydi.  Boshqa  tomondan  esa,  fan-texnika  taraqqiyotining  ko’lami  asosida  ijtimoiy-iqtisodiy 
taraqqiyot  darajasini  xom-ashyo  resurslari,  foydali  qazilmalari  bilan  etarli  miqdorda  ta’minlash  muammosini 
ham  nazardan  soqit  qilmaslik  kerak.  Mazkur  muammoni  ijobiy  hal  qilish  uchun,  iqtisodchilarning  tahlillariga 
ko’ra, jahon mamlakatlarining har biri o’zi ishlab chiqargan yalpi milliy maxsulotning 3-5% miqdorida mablag’ 
ajratishi zarur. Demak, xar yili o’rta hisob bilan 650-850 mlrd. dollar hajmida mablag’ ajratilishi talab etiladi.  
Juda ko’p rivojlangan mamlakatlarda ichimlik suvining tanqisligidan kiyinchiliklar yuzaga chiqmoqda. Ayni 
shu  mamlakatlardan  42-45%  km
3 
hajmida  sanoatdan  chiqqan  iflos  oqava  suvlar  suv  havzalari,  ko’l,  dengiz, 
okean  suvlarini  o’zining  zaharli  tarkibi  bilan  bulg’amoqda.  XXI  asr  boshlariga  kelib,  toza  ichimlik  suvlariga 
bo’lgan extiyoj dunyo miqiyosida asrimizning 90-yillariga nisbatan yana 2,3-2,5 barobar oshdi.