O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni

Hozirgi zamon fanining muhim xususiyatlari.  XX asr boshlariga kelib, uning har tomonlama rivojlanishi 
fanning ijtimoiy ong tizimidagi o’rni va ahamiyatini yangicha tushunishni taqozo etdi. Hozirgi zamon faniga xos 
bo’lgan quyidagi xususiyatlarni ko’rsatish mumkin:  
-  fan  o’zining  o’rganish  sohalarini  kengaytirib,  mikroolam,  makroolam  muammolarini  o’rganish  bilan 
shug’ullana  boshladi.  Mikro-  va  makroolamni  o’rganish  uchun  fan  an’anaviy  usullardan  tashqari,  yangi 
usullardan, maxsus asboblardan, matematik modellashtirish usulidan foydalana boshladi;  
-  ilmiy  bilishning  sub’ektiv  jihatlariga  alohida  e’tibor  berila  boshlandi.  Bu  esa  mutaxasisning  o’rganayotgan 
sohasini chuqurroq va kengroq bilishini taqozo etdi;  
- falsafa va fanda olamdagi narsa-hodisa va jarayonlarning qonuniyat va tartib asosida ro’y berishi to’g’risidagi 
qarashlardan farqli ravishda rivojlanish tartib va tartibsizlik birligidan iborat ekani e’tirof qilina boshlandi;  
-  fan  taraqqiyoti  milliy  doiradan  chiqib,  tobora  baynalmilal  xarakter  kasb  eta  boshladi.  Uning  yutuqlari  butun 
insoniyatning mulki sifatida anglana boshladi;  
- fanning insonparvarlik va taraqqiyparvarlik mohiyati to’laroq namoyon bo’ldi;  
- fanning rivoji olimlarning qadriyatlarni e’zozlash  va baholashda  yangicha  mezonlarni ishlab chiqishni taqozo 
etdi.  Bu  olimlarning  biror-bir  fan  sohasini  yakka  hukumronlik  bilan  egallab  olmasligi,  ilmiy  yangiliklarni 
boshqalardan  yashirmasligi,  ko’chirmachilik  qilmasligi,  o’z  qadr-qimmatini  toptamasligi  kabilarda  namoyon 
bo’ldi;  
-  jahon  miqyosida  ilmiy  salohiyatni,  ilm-fan  yutuqlarini  boshqa  mamlakatlarga  chiqarish  moddiy  ne’matlar 
chiqarishdan  ko’ra  foydaliroq  bo’lib  qoldi.  Bu  esa  jahon  miqyosida  informatsion  jamiyatni,  insoniyatning  bir 
butun hamjamiyati shakllanishining muhim omillaridan biri bo’lib qoldi;  
- tabiiy va ijtimoiy fanlarning o’zaro uzviy bog’liqligi, ta’siri kuchaydi. Tabiiatshunos olimlarning ijtimoiy  fan 
yutuqlaridan  foydalanishi  inson  va  tabiat  o’rtasidagi  munosabatlarni  insoniylashtirishda,  tabiatni  muhofaza 
etishda muhim ahamiyat kasb etdi;  
- fan umumbashariy va umuminsoniy muammolarni hal etish bilan jiddiy shug’ullana boshladi;  

---

-  fan  insoniyat  hayotidagi  qator  muammolarni  hal  etibgina  qolmay,  uning  hayotiga  jiddiy  tahdid  soladigan 
muammolarni ham keltirib chiqardi. Olimning o’z ilmiy faoliyati uchun javobgarligini oshirish, insoniyat hayoti, 
tinchligi  uchun  tahdid  soladigan  ilmiy  izlanishlarni  taqiqlash,  nazorat  qilish  hozirgi  zamon  fanining  muhim 
muammolaridan biridir.