1-мавзу: «Мещнат социологияси» фанининг ма=сади, вазифалари ва ижтимоий–и=тисодий фанлар билан узвий бо\ли=лиги

17-mavzu: Aholini ish bilan ta’minlash va ishsizlik muammolari 
 
Reja: 
1 Aholini ish bilan ta’minlashning mohiyati. 
2 Aholini ish bilan ta’minlashda qatnashadigan davlat organlari. 
3.Ishsizlik tushunchasi uning turlari va ishsizlik darajasi.  
4.Ishsizlarni ishga joylashtirish artibi. 
5.Davlatning aholini ishsizlikdan muhofaza qilish borasidagi tadbirlari.  
 
 
Tayanch iboralar: 
 
ish  bilan  ta’minlash;  to’liq,  oqilona  va  erkin  tanlangan  ish  bilan  ta’minlash;  ish  bilan 
ta’minlash  munosabatlari; aholini ish bilan ta’minlash davlat xizmati; ishsizlik; fraktsion, 
tarkibiy,  mavsumiy,  yashirin,  umumiy  ishsizlik;  ishsizlik  darajasi;  ishsizlikning  ijobiy  va 
salbiy tomonlari; aholini ishsizlikdan muhofaza qilish chora-tadbirlari. 
Aholini ish bilan ta’minlashning mohiyati. 
O’zbekiston Respublikasi «Aholini ish bilan ta’minlash to’g’risida» gi qonunning 2-
moddasida qayd etilganidek:  
«Ish  bilan  ta’minlash-fuqarolarning  qonun  hujjatlariga  zid  kelmaydigan,  o’z  shaxsiy  va 
ijtimoiy ehtiyojlarini qondirish bilan bog’liq bo’lgan, ularga ish haqi (mehnat daromadi) 
keltiradigan faoliyatdir». Quyidagilar ish bilan ta’minlangan, deb hisoblanadi:  

---

 
152 
-yollanib  ishlayotgan,  shu  jumladan,  ishni  to’liqsiz  i  shvaqtida  haq  evaziga 
bajarayotgan,  shuningdek,  haq  to’lanadigan  boshqa  ishga,  shu  jumladan,  vaqtinchalik 
ishga  ega bo’lgan fuqarolar;  
 
-betobligi,  mehnat  ta’tilida,  kasbga  qayta  tayyorlashda,  malaka  oshirishda  ekanligi, 
ishlab  chiqarishni  to’xtatib  qo’yganligi  munosabati  bilan,  shuningdek,  qonun  hujjatlariga 
muvofiq  vaqtincha  ishjoyi  saqlanib  turadigan  boshqa  hollarda  vaqtincha  ish  joyida 
bo’lmagan fuqarolar; 
 
-o’zini  ish  bilan  mustaqil  ta’minlayotgan  fuqarolar  (tadbirkorlar,  fermerlar  va 
ularning  ishlab  chiqarishda  ishtirok  etayotgan  oila  a’zolari,  dehqon  xo’jaligining  ishlab 
chiqarishda  qatnashayotgan  oila  a’zolari,  kooperativlarning  a’zolari,  yozuvchilar, 
rassomlar va boshqalar); 
 
-Qurolli kuchlarda, milliy xavfsizlik xizmati va ichki ishlar organlari va qo’shinlarida 
xizmatni o’tayotgan shuningdek, muqobil xizmatni o’tayotgan fuqarolar;  
 
-ishlab chiqarishdan ajralgan holda ta’lim olayotgan fuqarolar;  
 
-qonun  hujjatlariga  muvofiq,  faoliyat  olib  borayotgan  jamoat  birlashmalari  va  diniy 
muassasalarda ishlayotgan fuqarolar.  
 
Bundan tashqari, O’zbekiston Respublikasi «Mehnat Kodeksi»ga muvofiq, quyidagi 
sabablarga ko’ra, vaqtinchalik ish joyida bo’lmagan fuqarolarning ish joyi saqlanib qoladi 
va ular quyidagi holatlarda ish bilan ta’minlangan, deb hisoblanadilar:  
-davlat va jamiyat vazifalarini bajarayotgan vaqtda;  
-ish beruvchi va mehnat jamoasi manfaatlariga doir vazifalarni bajarganda;  
-jamiyat manfaatlariga doir xarakamlar qilganda.  
Aholini  hisobga  olishning amaliy  ehtiyoji  ish  bilan  ta’minlashning turlarini  ajratib 
ko’rsatish zarurligi nazarda tutadi. Masalan, to’liq, oqilona va erkin tanlangan ish bilan