Selluloza ishlab chiqarish texnologiyasi

4.2. Sellulozani ishqoriy usulda pishirilgandagi kimyoviy 
o‘zgarishlar va unga ta’sir etuvchi omillar
Pishirish jarayoni uch bosqichga bo‘linadi:
1-bosqichda yog‘ochni ishqoriy gidrolizlash natijasida gemi-
selluloza eriydi;
2-bosqichda lignining 2/3 qismi eriydi;
3-bosqichda uglevodlarning parchalanishi tezlashadi.
Ishqoriy usulda selluloza ishlab chiqarishda ham shu bos qichlar 
kuzatiladi. Bunda sellulozani pishirishga quyidagi omil lar ta’sir etadi:
– temperatura;
– ishqor sarfi va konsentratsiyasi;
– pishirish davomiyligi;
– yog‘och turlari va bo‘ktirishga sarflangan vaqt.
Pishirish qozonlarining sig‘imi 110 dan 220 m
3
gacha bo‘ladi.
Pishirish.
Odatda sulfatli pishirishda davriy usulda ishlay digan 
qozonlarda quyidagi amallar bajariladi:
1. Qozonning barcha qismlarini tekshirib, navbatdagi pishirish 
sikliga tayyorlash.
2. Qozonga payrahalarni yuklash va pishirish eritmasini quyish.
3. Qozonni tegishli temperaturagacha qizdirish.
4. Qozondan gaz va havoni chiqarib tashlash.
5. O‘rnatilgan haroratda pishirish.
6. Qozondagi bosimni pasaytirish.
7. Massani qozondan bo‘shatish.

---

25
Qozonni navbatdagi siklga tayyorlanadi (qozonda qolgan selluloza 
yuqini tozalash, ventillarini tekshirish, sirkulyatsiya lovchi nasosni 
ishlashini tekshirish). So‘ngra payraha va pishirish eritmasini 
o‘rnatilgan tartibda yuklash.
Sulfat sellulozani uzluksiz usulda qaynatish. 
Sulfatli sellulo-
zaning asosiy qismi uzluksiz ishlaydigan qozonlarda olinadi. Bu 
usul yuqori iqtisodiy samara beradi.
Keng tarqalgan uzluksiz ishlaydigan qurilmalar «Kamyur» 
firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan. Bu qozonlar bir korpusli bo‘lib, 
quvvati 300–450 t/sut, unda payrahalar va ishqoriy eritma oldinga 
qarab harakatlanadi. Keyinchalik, ikki korpusli, yuqori quvvatli 
bug‘li dumaloq taglik qozonlar yaratilgan. Bulardan tashqari, barcha 
qozonlar teskari oqimli diffuzion yuvish zonasi mavjud bo‘lgan 
konstruksiyaga ega.
«Kamyur» firmasi yaratgan yirik pishirish qurilmasi AQSHning 
«Yunion Kemi» kompaniyasi korxonalarida tayyor langan bo‘lib, 
ularning ishlab chiqarish quvvati sutkasiga 1850 t ni tashkil etadi.
Rossiyaning «Petrozavodskmash» AJ korxonasi uzluksiz 
pishi rish qurilmalarining bir necha xil turini ishlab chiqaradi. 
Ular ning ishlab chiqarish quvvati sutkasiga 150 dan 600 tonna-
gacha bo‘ladi.
Qisqacha xulosa
Ishqoriy usulda selluloza olish texnologiyasi, qo‘llaniladigan 
ba’zi jihozlar turlari va ularning texnik ko‘rsatkichlari keltirilgan.