Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Мускулларнинг асосий гуруҳлари 
 
Бош ва бўйин мускуллари.
Бош мускуллари икки гуруҳга бўлинади: 
бош скелети гумбазининг мускуллари ва юз мускуллари. 
Бош скелети мускуллари олдинда иккита пешона, орқада эса иккита энса 
мускулларидан ташкил топган. 
Энса ва пешона мускуллари толаларининг қисқариши пешонада гори-

---

135 
зонтал бурмалар пайдо бўлишига, қошларнинг кўтарилишига сабаб бўлади ва 
айрим ҳолларда бош терисини ҳаркатга келтиради. 
Юз мускуллари мимика ва чайнов мускулларига бўлинади. 
Мимика мускуллари қисқарган пайтда юз ифодаси ўзгартирса, чацнов
мускуллари овқатни чайнаш ва гаплашиш пастки жағни ҳаракатга келтиради. 
Бўйин соҳасида бир талай мускуллар бор. Булар хилма-хил функцияларни 
адо этади. Бошни бирор томонга бурганда энг катта мускул - тўш-ўмров сўр-
ғичсимон мускул бўйин териси остидан ҳаммадан аниқ кўриниб туради. 
Гавда мускуллари
. Булар орқа ва кўкрак мускулларига бўлинади. Орқа 
мускуллари ўз навбатида яна чуқур ва юза мускулларга бўлинади. Орқанинг 
юза мускулларидан кўпчилиги тери остида ётадиган ясси ва сербар мускул-
лардан иборатдир. Трапециясимон мускул, орқанинг энг сербар мускули, 
куракни кўтарадиган мускул ва бир қанча бошқа мускуллар шулар жумласига 
киради. 
Орқанинг чуқур мускуллари унинг ўз мускулларидан, шунингдек қовур-
ғаларни кўтарувчи мускуллардан иборат. Бундан ташқари, бўйинда бошни ор-
қага ёки чап ва ўнг томонга буришда иштирок этадиган мускуллар бор. Булар-
нинг ҳаммаси юза мускуллар тагида ётади. 
Кўкрак мускуллари.
Кўкрак мускуллари юза ва чуқур мускулларга бў-
линади. Юза мускулларга катта ва кичик кўкрак мускуллари билан олдинги 
тишсимон мускуллар чуқур мускулларга эса қовурғалараро ташқи ва ички 
мускуллар киради. 
Диафрагма ёки кўкрак билан қорин ўртасидаги тўсиқ нафас актида ишти-
рок этади. У гумбазга ўхшаб букилган ясси мускул бўлиб, устки ва пастки юза-
си фасциялар ҳамда сероз пардалар билан қопланган. Диафрагма бўйин бўлими 
сегментларидан ривожланади ва юрак билан ўпка ўсиб, ривожланиб борган 
сайин паст тушиб боради, у билан бирга эса диафрагма нерви ҳам паст 
тушаверади. 
Кичик ёшдаги ўқувчиларда диафрагма гумбази катталардагига қараганда 
бирмунча юқори туради, чунки болаларда қовурғалар анча горизонтал ҳолатни 
эгаллайди.