Toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti

1- Topshiriq. Nafas olish 
Uchqun va Ravshan jismoniy mashq bajarish davomida nafas olish 
jadallashganligiga e’tibor berib o‘zaro tortisha boshlashdi nima uchun nafas olganda 
havo o‘pkaga kiradi.
Ular to‘g‘ri o‘ylashyaptimi? Javobni «ha» yoki «yo’q» deb belgilang. 
1) Atmosfera havosi “o‘z-o‘zidan” o‘pkaga kiradi, kuch bilan uni shishiradi va 
ko‘krak qafasini kengaytiradi. 
ha. yoq
2) Ko‘krak qafasini kengayishi xisobiga o‘pka kengayadi va unda bosim kamayadi 
havo o‘pkaga kiradi, o‘pka xajmini torayishi xisobiga havo o‘pkadan chiqadi. 
ha.yoq
3) Odam o‘z ixtiyoriga bog‘liq xolda havoni chiqaradi. 
ha.yoq
. 
-havoni doimo bir meyorda burun orqali olish kerak, tinch holatda nafas olish va 
chiqarish ishlarini amalga oshirish lozim. Jismoniy mehnat bilan shug‘ullanish 
ko‘krak qafasi va uning muskullarini riqojlantiradi. To‘g‘ri nafas olish orqali 
ko‘krak qafasini rivojlantirish o‘pkada to‘liq gaz almashinishni ta’minlaydi.
Jadvalda berilgan ma’lumotlarni taxlil qiling. 
O‘pka ventilyatsiyasining muskullar faolligiga bog‘liqligi .
Organizm xolati 
O‘pkaning 
minutlik 
ventilyatsiyasi 
Minutiga 
kislorodning 
yutilishi
Minutiga
CO
2
ning 
chiqarilishi 
Tinch xolatda 
4-5l/min 
250sm
3
250sm
3
Jismoniy mashqlarning izchil
bajarish natijasida
90-150l/min 
5000sm
3
5000sm
3
 № 1savol.
O‘pka faolligiga muskullar faolligi ta’sir etadimi?
 № 2
savol. Nima uchun gaz almashinish jarayoni kuchayadi 
 № 3
savol. Inson sog‘ligiga muskullar faolligi qanday ta’sir ko‘rsatadi
quyidagi rasmda berilgan sxemadan foydalangan xolda asosiy gaz qonunlarini 
tushuntiring: 

---

52 
№1 savol. Nafas olish mexanizmida ko‘krak qafasi devorining germetikligining 
qanday ahamiyati bor?

№2
savol Agar ko‘krak qafasining germetikligi shikastlanib havo plevralararo 
bo‘shliqqa tushsa organizmda qanday o‘zgarish ketadi?
- olimlar olib borgan tajribada qatnashganlar turli xil mashqlarni bajarishgan. 
Natijada jimoniy nagruzkani oshirishi natijasida o‘pkada gazlar almashinuvi ham 
jadallashgan.
 
№1 savol. Qanday turdagi jismoniy mashqlar nafas harakatlarida ishtirok etadigan 
muskullar rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatadi?
№ 2 savol Nima uchun o‘pkaning tiriklik sig‘imiga muskullar faolligi ta’sir 
ko‘rsatadi?
O’quvchilarimizni xalqaro baholash tadqiqotlarida ishtirok etishiga 
tayyorgarlik ko’rish albatta o‘qituvchilarimiz zimmasiga mamlakatimiz ta’lim 
tizimi sifatini yanada oshirish o‘quvchilarimizni xalqaro sinovlarda ishtirok etishga 
har tomonlama ilmiy, pedagogik, psixologik jihatdan tayyorlash, 2020-2021 yillar 
oralig‘ida o‘quvchilarning Xalqaro baxolash tadqiqotlarida qatnashish uchun amaliy 
ko‘nikmalar shakllantirilishga qaratilgan sinovlarni tizimli ravishda o‘tkazib borish, 
kabi bir qator vazifalar yuklatiladi. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy majlisga 
murojatnomasi 25.01.2020. 
2.
G.A. Shaxmurova, I.T.Azimov, U.E.Raxmatov. Biologiyadan masala va 
mashqlar yechish. (Odam va uning salomatligi) uslubiy qo‘llanma. Toshkent. 
2017 yil.