232
Ikkita taqqoslanayotgan tanlamalar tasodifiy ,
asosiy
bilan birga
umumiy to‗plamga bog‗liq bo‗lmaganda F ning aniq ahamiyati
belgilangan chegaraga chiqmaydi va F o‗lchovi (F
хак
< F
наз
) .
5% li va 1% li ahamiyatga ega bo‗lgan F nazariy ahamiyati ilovadagi
2 va 3
jadvalda keltirilgan, u erda F
1
uchun faqat o‗ng kritik nuqtalar
gabulirlashgan, qaysiki har doim katta dispersiyani
kichigiga nisbatani
topish qabul qilingan.
MIQDOR O‘ZGARUVCHANLIGIDA
STATISTIK TAHLIL
Miqdor belgilarga miqdor jixatdan tavsiflanadigan o‗lchov belgilar,
ya‘ni delyankadan olingan hosil, son, o‗simliklarning balantligi va vazni,
don tarkibidagi oqsil va kleykovina , tola uzunligi, chigit tarkibidagi moy
va h.k. Miqdor o‗zgaruvchanligining ikki turi farqlanadi :uzluksiz va
uzlukli yoki diskret. Birinchi xodisada belgilar ahamiyati –xajm, uzunlik,
massa va h.k singari o‗lchovlarda ifodalanadi.
Ikkinchi xodisada
kuzatuvlardagi birliklar orasidagi farq oralarida bo‗lmayligan va bo‗lishi
mumkin bo‗lmagan butun sonlar . Masalan boshoqdagi donlar soni va h.k.
Kuzatishning 20-30 birlik bo‗lagidan iborat bo‗lgan
kichik ,
katta
xajmdagilari
katta
tanlamalar deb ataladi.
Tanlangan to‗plam o‗rganilganidan keyin o‗zida bir qator o‗zgarib
turuvchi ahamiyatli belgilarni ular qanday olingan bo‗lsa, yozib qolingan
o‗sha ketma-ketlikda namoyon etadi. Statistik tav-sifi 9-jadvalda
keltirilgan formulalar yordamida hisoblanadi.
Jadvalda X kichik tanlamalardagi belgilarning xodisa-larini va
katta tanlamalardagi guruh o‗rtachalarini ifodalaydi. X
1
-
dastlabki
vaqtdagi ahamiyatga qaytadan qaytishi , A – dastlabki son,
n –
tanlama
xajmi (miqdori),
f
– Styudent o‗lchovining nazariy ahamiyati.
O‗rtacha arifmetik va kvadratlar yig‗indisini (dispersiya surati )
hisoblash uchun jadvalda bir qancha formulalar berilgan.
Ularning
barchasi diyarli bir xil natijalar beradi.
Boshlang‗ich ma‘lumotlarni hisoblashni shunday tashkil etish
kerakki ortiqcha sonlarni tashlab yuborish va xatoliklarni tushurish
imkoniyati bo‗lsin. Oxirgisi so‗ngra tiklanib boriladi.
Tubdan o‗zgartirish (konlashtirish) bir sonning o‗zi A ning o‗zidan
hisoblash orqali amalga oshirilishi mkmkin, dastlabki ma‘lumotlarni bir xil
sonni
K
o‗ziga ko‗paytirish yoki bo‗linishi, shuningdek bir vaqtning o‗zida
har ikkala amallarning birga ko‗llanishi mumkin.
233
Ma‘lumotlarni
tubdan
o‗zgartirish bilan bog‗liq
ishlarda
(kodlashtirish) quyidagilar nazarda tutiladi nisbiy o‗rtacha
A
ni ayirish
yoki ko‗paytirish, ya‘ni hisob boshlanishining o‗zgarishi kvadratlar
yig‗indisiga ta‘sir qilmaydi va tuzatish faqat o‗rtacha
arifmetik
ko‗rsatkichni hisoblashda amalga oshiriladi. Agar tubdan o‗zgartirish
ko‗paytirish yoki bo‗lish orqali amalga oshirilsa o‗rtacha arifmetik va
kvadratlar yig‗indisi bo‗yicha natijalar olish uchun skarriktirovka qilish
kerak bo‗ladi: o‗rtacha – birinchi holatda bo‗linishi kerak, ikkinchi holatda
–
Do'stlaringiz bilan baham: