Samarqand veterinariya meditsina instituti



Download 1,1 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/18
Sana01.06.2022
Hajmi1,1 Mb.
#624139
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   18
Bog'liq
2 5276290636494932049

2.3.2-jadval 
Samarqand viloyatidagi fermer xo’jaliklarida mavjud qishloq xo’jalik 
texnikalari holati* 
№ 
Tumanlar
Jami 
texnikalar 
soni 
Shundan, soni 
chopiq 
traktori 
Transport 
texnika 
o’rim-
yig’im 
kombaynlari 
Boshqa 
texnikalari 
1 Payariq 
1415 
374 
233 
15 
793 
Viloyatda 
12509 
2193 
1494 
128 
8694 
*Manba: O’zbekiston Respublikasi Fermerlar Kengashi Samarqand viloyati filiali ma’lumotlari. 
2.3.2-jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, Samarqand viloyati fermer 
xo’jaliklari ixtiyorida jami 12509 dona texnika mavjud bo’lib, ularning 2193 
donasi – chopiq traktorlari, 1494 donasi – transport texnikalari, 128 donasi – 
o’rim-yig’im kombaynlari va 8694 donasi – boshqa texnikalardir. Payariq 
tumanida mavjud texnikalar soni 273 tani tashkil etmoqda. 

 
Х 
KMQ= 

YaM
 


~ 17 ~ 
3. Ko`p tarmoqli fermer xo`jaligida asosiy tarmoq va uning
samaradorligini oshirish yo`llari. 
3.1. Tarmoq tushunchasi, asosiy tarmoqning xo`jalik iqtisodiyotidagi 
ahamiyati 
Asosiy tarmoq deb, korxonaning jami tovar mahsulotida yoki yalpi mahsulotida 
eng katta salmoqqa ega bo‘lgan, uning maqsad va vazifalarini ifodolovchi hamda 
ixtisoslashishi – yo‘nalishini belgilovchi tarmoqqa aytiladi.
Qo‘shimcha tarmoq yirik qishloq xo‘jaligi korxonalarida shu korxonani tabiiy, 
mehnat resurslaridan foydalanishni yanada to‘laroq ta'minlash maqsadida 
qo‘shimcha tarmoqlar tashkil etilishi mumkin. Qo‘shimcha tarmoqlarga sanoat, 
kapital qurilish xarakteriga ega bo‘lgan tarmoqlar kirishi mumkin. Masalan, 
qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ishlash jarayonlari paxtani dastlabki qayta 
ishlash, sut va go‘shtni qayta ishlash, terini qayta ishlash, meva va sabzavotlarni 
qayta ishlash sexlari, donni qayta ishlash bo‘yicha tegirmonlar, moyjuvozlar va 
hokazolar sifatida tashkil etilishi mumkin.
Korxonaning qulay tarmoq tarkibi deganda, uning mavjud tabiiy, iqtisodiy 
resurslaridan to‘g‘ri foydalanish orqali mahsulot birligiga kam sarf-xarajat qilgan 
holda maksimal foyda olishga imkon beradigan mahsulotlar turlarini ma'lum bir 
mutanosiblikda yetishtirish tushuniladi.
Korxonaning tashkiliy-xo‘jalik tuzilishi, tarmoqlarning maqsadga muvofiq 
tarkibini shakllantirish ishlari bir necha bosqichni o‘z ichiga oladi:
1. Birinchi bosqichda – marketing tadqiqotlarini o‘tkazish orqali qishloq xo‘jaligi 
mahsulotlari bozorini, uni turli segmentlarini chuqur tahlil qilib, korxonaning 
bozordagi o‘rni aniqlab olinadi.
2. Korxona hududining tabiiy-iqlimiy sharoitlari va jug‘rofik joylashuviga mos 
keluvchi, 
yuqori 
hosildorlik 
va 
mahsuldorlikka 
ega, 
kasalliklar 
va 
zararkunandalarga chidamli mahsulot turlari tanlab olinadi. Bu jarayonda tuproq 
unumdorligi oshirishga va hosildorlikni yuksaltirishga imkon beruvchi almashlab 
ekish tizimlarini joriy etishga jiddiy e'tibor qaratish muhimdir.
3. Tanlab olingan mahsulot turlari va tarmoqlarning qiyosiy iqtisodiy 
samaradorligi aniqlanadi. Baholash uchun oldingi 3-5 yilda erishilgan natijalar 
bo‘yicha ma'lumotlardan yoki o‘simlikchilikda texnologik kartalar, chorvachilikda 
esa bir bosh chorva moliga to‘g‘ri keladigan xarajatlar asosida hisoblangan 
normativlardan foydalanish mumkin.
4. Qiyosiy baholash natijalari va keltirilgan boshqa omillar asosida iqtisodiy 
samaradorligi yuqori bo‘lgan mahsulot turlarini yetishtirishga ixtisoslashgan 
tarmoqlarning eng qulay nisbatlari, mahsulot ishlab chiqarish hajmining yuqori 
chegaralari belgilab olinadi.
Tarmoqlar soni va tovar mahsuloti yetishtirish hajmi ko‘rsatkichlaridan kelib 
chiqib, ixtisoslashgan va ko‘p tarmoqli qishloq xo‘jaligi korxonalari tiplari 
mavjud.
Ixtisoslashgan xo‘jaliklar toifasiga bir yoki ikki, ko‘pi bilan uch xildan ortiq 
bo‘lmagan mashsulot ishlab chiqaruvchi qishloq xo‘jaligi korxonalari kiradi. 


~ 18 ~ 
Agarxo‘jalik faqat bir xil mahsulot yetishtirishga ixtisoslashsa uni tor doirada 
ixtisoslashgan xo‘jalik deb atash mumkin.
Respublika xo’jaligining muhim tarmoІi bo’lib, u aholini oziq-ovqat bilan 
taminlaydi, moddiy farovonligini oshirishda juda katta ahamiyat kasb etadi. 
Mamlakat qishloq xo’jaligi intensiv rivojlangan, texnikalashgan dehqonchilik 
madaniyatini yuksak darajada ko’targan ixtisoslashtirishni ichki geografik 
rayonlararo yo’lga qo’ygan va chuqurlashtirgandi. Biroq O’zbekiston qishloq 
xo’jaligi “O’zbekiston mamlakatining asosiy paxta bazasi” shiori amalda edi. 
Ya'ni qishloq xo’jaligida bittagina uzoq soha bor edi. U ham bo’lsa paxta edi.
Endilikda mustaqil O’zbekiston xalq xo’jaligining muhim sohasi qishloq 
xo’jaligidagi bir tomonlama ish tutishning oІir asoratini boshidan kechirmoqda. 
Ziroatchilik qilinadigan yerlar tuproqning teng yarimining sho’rlanib ketganligi, 
ziroatchilik qilish madaniyatida, yani paxtadan boshqa soxalar bo’yicha 
agrotexnika tadbirlarining unum bo’lganligi aholini birlamchi qishloq xo’jalik 
mahsulotlari (birinchi navbatda don va un) bilan taminlashdagi qiyinchiliklar 
paxta yakkahokimligining asoratidir. Zikr qilingan ob'yektiv holatlar Respublika 
hukumati tomonidan chuqur tahlil qilinadi, qishloq xo’jaligi, uning tarmoq 
tuzilishi qayta ko’rib chiqiladi. Paxta yakkohokimchiligiga nuqta qo’yildi, aholini 
birlamchi ehtiyojini qondirishga xizmat qiladigan tarmoq (va birinchi navbatda 
buІdoy yetishtirish)ga asosiy e'tibor qaratildi.
Ayni paytda O’zbekiston qishloq xo’jaligi ko’p tarmoqli bo’lib, unga paxtachilik 
bilan birga g`allachilik, kanopchilik, mevachilik, uzumchilik, sabzavot va 
polizchilik, qoramolchilik, qo’ychilik, parrandachilik, yilqichilik, asalarichilik, 
pillachilik sohalari kiradi.
Respublika aholisining 60 foizidan ortig`i (uning ayrim viloyatlarida esa 80 foizi) 
qishloqlarda yashaydi. Mamlakatda ishlab chiqariladigan yalpi ijtimoiy mahsulotni 
26-27 foizi milliy daromadining esa 45 foizi qishloq xo’jaligida yaratildi.Qishloq 
xo’jalik ilmiy ishlab chiqarish markaziga aylantirildi. Yuqorida zikr qilingan 
holatlar mamlakat qishloq xo’jaligida boshqaruv tizimining murakkab ekanligini 
ko’rsatadi. Biroq respublikaning qishloq xo’jaligi sohasidagi asosiy ishlar va 
umumiy siyosatni faqat qishloq va suv xo’jaligi vazirligi amalga oshiradi.
O’zbekiston qishloq xo’jaligi turli xil geografik imkoniyatlarga ega bo’lgan 
mintaqalarda yuritiladi. Shu jihatdan geograf olimlar tomonidan mamlakat xuddi 
uchta zonaga bo’lingan. Ular: 1. Tog` va Tog`oldi zonasi. Zona respublikaning 
21,5%ini ishІol qiladi. Uning baland qismida archazorlar va yoz yaylovi uchun 
o’tloqzorlar bor. Uning Tog`oldi qismi bahorikor yerlar bo’lib, undag`alla xashaki 
ekinlar ekish, boІdorchilik, uzumchilikni rivojlantirish mumkin. 2. SuІoriladigan 
zona. U mamlakat hududining 18%ini qamrab oladi. Mazkur zona Farg`ona 
vodiysi, Chirchiq, Ohangaron, Zarafshon,Qashqadaryo vohalari, Surxon-Sherobod 
vodiysi,Quyi Amudaryoni o’z ichiga oladi. 3. Cho’l-yaylov zonasi. Uning 
maydoni mamlakat hududining 60%idan ko’proqdir. Bu zona mamlakatning 
qorako’l qo’ylari boqiladigan istiqbolli zonasidir.


~ 19 ~ 

Download 1,1 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish