O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a

Amnestik sindrom (Korsakov)
da ko‘proq hozir yuz berayotgan 
voqea-hodisalarga nisbatan xotiraning buzilishi va yangi muvaqqat 
aloqalarning hosil bo‘lish imkoniyatlari cheklanganligi xosdir. Xotira 
nuqsonining o‘rnini yolg‘on xotiralar egallaydi. Bemorlarning diqqati 
tez susayadi, ko‘rinib turgan lanjlik ko‘p hollarda muloyimlik bilan 
birlashadi. Tafakkur samarasiz bo‘ladi, ayni vaqtda bemorlar 
o‘zlarini nisbatan xotirjam tutadilar, suhbatlashadilar, biroq suhbat 
mazmunini darhol unutadilar. 
Harakatlar buzilishshlari bilan bog‘liq sindromlar 
(katatonik 
sindromlar) katatonik qo‘zg‘alish yoki harakatsizlik (katatonik 
stupor) shaklida bo‘lishi mumkin.
Katatonik qo‘zg‘alish 
harakatdagi faollik bilan ajralib turadi. 
Bunda bemorlar ich kiyimlarini yechib tashlaydilar, emaklaydlar, 
umbaloq oshadilar, aftini bujmaytiradilar, g‘ayritabiiy xatti-harakatlar 
sodir etadilar, jirkanch bo‘ladilar, tumtaroq jumlalarni baqirib 
ifodalaydilar. Bunday holat bir necha hafta va hatto oylar mobaynida 
davom etishi mumkin.

---

72
Ruhiy buzilishning chuqurroq darajasi impulsiv qo‘zg‘alish, 
avvalgi xatti-harakatga aloqasi bo‘lmagan harakatlarni to‘satdan sodir 
etish tarzida namoyon bo‘ladi. Bemorlar atrofdagilarga tashlanadilar. 
Noma’lum yo‘nalishda yugurib ketadilar, egnilaridagi kiyimlarini 
yirtadilar. Ularning nutqi bir xil so‘z yoki iboralarni takrorlashdan 
iborat bo‘ladi (verbegeratsiya); atrofdagilar aytgan so‘zlarni 
takrorlaydilar (exolaliya). Og‘ir hollarida nutq batamom yo‘qolishi 
mumkin. 
Katatonik stupor 
tormozlanganlik shaklida va mushaklar tarang-
lashgan holdagi harakatsizlikda, bemordan javob olib bo‘lmaslikda 
(mutizmda) namoyon bo‘ladi. Bemorlar uzoq vaqt ayni bir noqulay 
holatda bo‘ladilar hamda mushaklarning muayyan darajadagi 
tarangligida qo‘l-oyoqlari yoki gavdalarining holatini saqlab qoladilar 
– «mumsimon egiluvchanlik» (mumsimon egiluvchanlik ko‘rinishida 
kechadigan stupor) ba’zan, aksincha, bemorlar uni ovqatlantirish, 
kiyimlarini almashtirish, yuvintirish kabi urinishlarga jimgina 
qarshilik ko‘rsatadilar (negativizmli stupor). Og‘ir holatlarida bemor-
lar ko‘zlari yumuq holda harakatsiz yotadilar, barcha mushaklari 
tarang bo‘ladi (dong qotgan stupor).
Ong xiralashishi sindromiga 
ruhiy faoliyatning o‘tkinchi, qisqa 
muddatli (soatlar, kunlar, kam hollarda haftalar davom etadigan) 
buzilishlari xos. Bunda atrofdagilarga nisbatan qisman yoki to‘liq 
befarqlik; joy, vaqt va atrofdagi shaxslarni tanimaslikning turli 
darajalari; tafakkurning buzilishi va to‘g‘ri fikrlashning mumkin 
emasligi; yuz berayotgan voqealarni batamom yoki qisman unutish 
yuz beradi. 
Karaxtlik – 
ruhiy faoliyatning kuchsizlanishi bilan kechadigan 
ong xiralashuvi. Yengil darajalarda lanjlik va passivlik kuzatiladi, 
harakatlar susaygan, nutq kambag‘allashgan bo‘ladi. Bemorlarning 
diqqatni to‘plashlari, kerakli javobni berishlari yoki nimanidir 
so‘rashlari qiyin bo‘ladi. Ular yuz berayotgan voqea hodisalarni 
yaxshi tushunmaydilar. Kayfiyatda befarqlik, beparvolik kuzatiladi. 
Yorqin ifodalangan gangishda bemorlar eng oddiy savollarni 
qiyinchilik bilan tushunadilar: javoblar noaniq, sodda bo‘ladi yoki 
butunlay bo‘lmaydi. Bemorlar go‘yoki mudroq holatda bo‘ladilar, 
atrofdagi narsa-hodisalar ularning e’tiborini tortmaydi. Karaxtlik 

---

73
kuchayib borgani sayin jismoniy ta’sirlar (igna sanchish kabilar)ga 
reaksiyaning yo‘qligi(sopor) hamda chuqur patologik uyqu o‘rtasida 
bahs yuzaga keladi. Keyinchalik nafas olish, yurak urishi va reflektor 
faoliyatning buzilishi bilan kechadigan koma boshlanadi, bu esa 
bemorning o‘limi bilan yakunlanishi mumkin.