O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. U. Samadov, D. B. Xoliqulov, M. S. Saidova

Kimyoviy korroziyani
eng keng tarqalgan turi gaz korroziyasidir. U yuqori 

---

215 
haroratlarda atrof muxitdagi gazlar bilan metallarni kimyoviy ta’sirlashishi 
natijasida yuz beradi: po‘lat almaturalarni qizdirish pechlarida oksidlanishi, ichki 
yonuv dvigatellarida, gaz trubinalarida, ammiakni sintez qilish uskunalarida va 
boshqa hollarda yuz beradi. Ko‘p xollarda gaz korroziyasi natijasida metall 
yuzasida parda (plyonka) hosil bo‘ladi va uning kattaligi 10
-7
mm dan 10
-3
mm 
gacha kuzatiladi. Ayrim xollarda pardani hosil bo‘lishi, yana ba’zi xollarda 
korroziya jarayoni o‘z o‘zidan to‘xtaydi. Buning uchun quyidagi ikkita sharoit 
yaratilishi kerak: parda detal yuzasini butunlay qoplagan bo‘lishi kerak; parda 
etarli darajada zich bo‘lishi kerakki, metalga kimyoviy reagent (kislorodni) 
o‘tishiga to‘sqinlik qilishi kerak. 
Kimyoviy korroziya Elektrokimyoviy korroziya 
Gaz korroziyasiga qarshi kurashni quyidagi uch yo‘nalishda olib borish kerak: 
1. Korroziyaga chidamli metall va qotishmalarni ishlatish kerak; 
2. Metall buyum yuzasini ximoya qatlami bilan qoplash kerak; 
3. Ximoyalovchi gaz atmosferasini qo‘llash kerak. 
Agressiv muxitda ishlaydigan detallar tayyorlashda tarkibida legirlovchi 
elementlar bo‘lgan metallardan, korroziyaga chidamliligi ortirilgan qotishmalardan 
foydalaniladi. Ko‘p hollarda legirlovchi elementlar sifatida, qotishmalarni olov 
bardoshliligini va issiqlikka chidamliligini oshiruvchi Sr, Si, Al, Ni elementlari 
ishlatiladi (8.1-jadval). Misni issiqlikka chidamli qotishmalariga tarkibida 70 % 
Cu va 30 % Zn bo‘lgan latun misol bo‘lishi mumkin. Shuningdek tarkibida 10 % 
gacha Al va 2,5 foizgacha metall bo‘lgan mis qotishmasi issiqlikka chidamli va 
olovbardosh qotishma sifatida ishlatiladi. 

---

216 
Metall ximoya qatlami qo‘shmetall listlarni, lentalarni, simlarni, po‘lat 
idishlarni avtoklavlarni pardoz qoplamalashda qo‘llaniladi. Qoplama prokat qilish, 
qaynoq presslash, ikki metalni bosim ostida qizdirish, natijasida yuzaga keltiriladi. 
Qoplama qalinligi, qoida bo‘yicha, asosiy metalni 10-20 foizni tashkil qilish kerak. 
Qo‘sh metall qoplamalar tayyorlash, legirlangan po‘latni iqtisod qilishga olib 
keladi.