1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

POS materiallar 
Point of Sales (POS) – 
sotish joylarida
 
haridorlarning diqqat-e’tiborini jalb 
qilish uchun foydalaniladigan qo‘shimcha vizual vositalar bo‘lib, varaqa, 
yopishtiriladigan brend tasvirlari, mobayl(tovarlarning harakatlanuvchi maketlari), 
vobler(tebranib turuvchi turli bayroqchalar, taniqlik belgilari, rang barang 
marjonlar)dan iborat bo‘ladi. 
Muhim voqealar (Events) 
Event-marketing – firma tomonidan maqsadli auditoriya uchun muhim 
voqealar, festivallar, ko‘ngilochar tadbirlar o‘tkazishdir. Bunday tadbirlar brendning 
yanada mustahkam mavqega ega bo‘lishiga va tanilishiga yordam beradi [27, 215-
256]. 
Maxsus o‘ramlar (Special packaging) 
Tovarlarning maxsus o‘ramlari va maxsus qadoqlarga joylashtirish ham 
sotuvni rag‘batlash vositasi hisoblanadi. Maxsus o‘ramlar tovarning standart o‘rami 
yoki qadoqlanishini maqsadli auditoriya uchun qadrli bo‘lgan muhim voqealar 
arafasida vaqtincha o‘zgartirishdir.
Bunga misol qilib mashhur pivo, mineral suv, gazlangan ichimliklar brendining 
yangi yil, olimpiada o‘yinlari, futbol chempionatlari arafasida o‘ram dizaynining 
o‘zgartirilishini keltirishimiz mumkin [19,26]. 
 
Homiylik(Sponsoring) 

---

106 
Homiylik firmalar tomonidan kelgusida tijorat maqsadlarini amalga oshirish 
maqsadida turli bayramlar, muhim voqealarning nishonlanishini moliyaviy yoki 
boshqa vositalar orqali qo‘llab-quvvatlash tushuniladi. Masalan yirik sport 
musobaqalari, bayram tantanalari, madaniy tadbirlar va turli konsert dasturlari ayrim 
yirik firmalar tomonidan tovarlar, moliyaviy mablag‘lar va boshqa vositalar orqali 
qo‘llab-quvvatlanadi. 
Homiylik qoidaga ko‘ra translyatsiya(teleko‘rsatuvlar yok radioeshittiruvlar 
orqali) va voqea-hodisa (sport musobaqalars, konsertlar, madaniy tadbirlar) shaklida 
amalga oshiriladi. Homiylik bir vaqtning o‘zida sotishni rag‘batlantirishdan farq 
qiladi. Homiylik otaliqqa olish demakdir. Homiylikda firma muayyan tadbirlarni 
o‘tkazish bilan bog‘liq barcha harajatlarni o‘z zimmasiga oladi. Evaziga esa qo‘l 
ostidagi Homiylikning quyidagi to‘rt asosiy shakli mavjud: 
1.
Sport homiyligi 
2.
Dasturlar homiyligi 
3.
San’at homiyligi 
4.
Voqea hodisalar homiyligi. 
Homiylikning har bir shakli firmalarning tovar belgisini keng jamoatchilikka 
targ‘ib qilish, tovar brendining tanilishi, mustahkamlanishi, firmaning ijobiy imidjni 
shakllantirishda o‘z o‘rni va ahamiyatiga ega.
Turistik 
korxonalarning 
kommunikatsiya 
siyosatida 
homiylikdan 
foydalanishlaridan asosiy maqsad quyidagilar: 
– firma brendini mustahkamlash
– homiylik firmaning iqtisodiy qudratini ham 
namoyish qiladi. Shu bois ko‘pchilik firma brendini nufuz uchun harid qiladi. 
– 
firmaning reklama imkoniyatlarini oshirish – 
homiylik bir aqtning o‘zida 
reklama hamdir. Sport va madaniyat sohasidagi ommaviy tadbirlarda firmalarning 
nomi, savdo belgisi va brendi reklama sifatida tarqatiladi. 
– firmaning korporativ imkoniyatlarini kengaytirish – 
voqea-hodisalar, 
ommaviy tadbirlarga homiylik qilish bilan birga firmalar sotish bo‘limlariga, doimiy 
mijozlarga turli rag‘batlantirish usullarini qo‘llaydilar. Masalan, sport tadbirlarida 
firma ramzi tushirilgan bepul futbolkalar, kepka va boshqa buyumlarni tarqatishadi 
Bugungi kunda homiylik asosan sport va madaniyat sohasida turli ijtimoiy 
muammolarni hal etish uchun qo‘llanilmoqda. Ammo homiylikdan barcha sohalarda 
va faoliyat turlarida foydalanish mumkin. Homiylikni rivojlantirish uchun homiylik 
qilinayotgan ob’ektga nisbatan ommaviy qiziqish va ijobiy fikr bo‘lishi, tanlangan 
tovar yoki faoliyat esa ushbu ob’ektga mos kelishi kerak [30, 245-246]. 
Homiylik quyidagi yo‘nalishlarda amalga oshiriladi 
Sport. 
Sportning barcha turlari ommaviy hisoblanganligi bois, homiylik ham 
sport sohasida juda kuchli taraqqiy etgan. Sport o‘yinlari ommaviy iste’molchilar 
hamdir. Shu sababli ko‘pchilik homiylar asosan sport tadbirlarini rag‘batlantirishga 
arakat qiladilar. 
Madaniy tadbirlar. 
Ijtimoiy soha tashkilotlarnii qo‘llab-quvvatlash maqsadida 
uyushtiriladigan homiylik bo‘lib, Kamolot harakati, NNT, turli jamoat fondlari shu 
maqsadda tashkil etiladi. 

---

107 
Maqola va turli chiqishlar. 
Bu toifaga karta, kundalik, 
yo‘llarni
ko‘rsatuvchi
kitobcha
, yilnomalarni kiritishimiz mumkin. Bunday nashrlar tijorat maqsadlarida 
foydalaniladi, masalan, Rothmans kompaniyasining sport yilnomalari, Texaco yo‘l 
ko‘rsatkichlari, Ginnesning rekordlar kitobi shular jumlasidan. 
Ko‘rgazmalar.
Ommaviy va ixtisoslashgan ko‘rgazmalar odatda turli jurnal va 
gazetalarga homiylik qiladi (masalan, 
Daily Mail 
“Idealniy dom” ko‘rgazmasi 
uchun). 
Ta’lim. 
Ta’lim yo‘nalishidagi homiylikka stipendiyalar, fondlar, turli grantlar 
va boshqa rag‘batlantirishlarni kiritishimiz mumkin. Masalan, Prezident stipendiyasi, 
Zulfiya mukofoti, Navoiy stipendiyasi, Erasmus Mundus fondi. 
Kasbiy faoliyatni taqdirlash. 
Aksariyat hollarda jurnalistlar, suratchilar, 
arxitektorlar, tibbiyot xodimlari turli tashkilotlar tomonidan kasbiy faoliyati 
natijalariga ko‘ra taqdirlanadilar. Bunda ushbu tashkilotlar tomonidan turli asbob-
uskunalar, jihozlar bepul beriladi [24, 196-199]. 
Event-marketingda homiylik dasturlarini ishlab chiqishning asosiy 4 darajasi 
mavjud bo‘lib, homiyning huquq va burchlarini turli darajada belgilash uchun xizmat 
qiladi. Bular quyidagilar: