Moluch 295 c indd

. 
# 5 (295)
. 
January 2020
363
Young scientist Kazakhstan
бегіне ақы төлеу шығыстарына, өндіріс көлеміне немесе 
басқа көрсеткіштерге барабар).
Мемлекеттік стандарт (ГОСТ) талаптарына сәйкес ке-
летін өндірілген өсімдік майы, шрот, күнжара және т. б. қо-
салқы өнімдерді өндірістен шыққан шыққанынша өлшеніп 
қоймаға жіберіледі. Жіберілген өнімді кәсіпорынның есеп 
саясатында бекітілген нысандар бойынша тіктегіштермен 
және актілермен ресімдейді.
Өсімдік майларының сандық есебі түрлері, сорттары 
және салмағы бойынша заттай және майларда (ылғалсыз 
және тұндырусыз) жүргізіледі. Күнжара шротты ылғал-
дылықты ескере отырып, табиғи салмағы бойынша әрбір 
түрі бойынша ескереді. Майдың әрбір түрі бойынша каль-
куляциялық бірлік тазартылмаған майдың бір тоннасы 
болып табылады.
Тазартылмаған майдың әрбір түрі бойынша өндірілген 
өнім бірлігінің нақты өзіндік құны шығындарды (кальку-
ляциялық баптар бойынша) өндірістен шығарылған осы 
түрдегі майдың барлық мөлшеріне (массасына) бөлу жо-
лымен анықталады.
Әдебиеттер:
1. С. А. Нагорнов, Д. С. Дворецкий, С. В. Романцова, В. П. Таров.Техника и технология производства и перера-
ботки растительных масел. — М.: ГОУ ВПО ТГТУ, 2010.
2. К. Т. Тайгашинова. Калькуляция себестоимости продукции, выполненных услуг и работ. — М.: LEM (Лем), 2015 г.
Экономикалық потенциал: теориялық негіздері, бағалау әдістері
Мырзатай Ақерке Мейрамбекқызы, магистратура студенті,
АҚ «НАРХОЗ Университеті» (Қазақстан Республикасы, Алматы қ.)
Кәсіпорын қызмет ету негізінде оның экономикалық потенциалынық қалыптасуы мен оңтайлы пайдала-
нылуы жатады. Сондықтан, мақалада алдымен «экономикалық потенциал» термині түрлі тәсілдемелермен 
қарастырылған. Экономикалық потенциал құрауыштары анықталып, олардың өзара байланысы анықталды. 
Кәсіпорын экономикалық потенциалының құрылымы сызба арқылы көрсетілді. Кәсіпорынның қызметінің 
тиімділігі анықталған экономикалық потенциалды орнату әрі оны алдағы уақытта падалану үрдістердің 
сапасына байланысты. Алайда, экономикалық потенциалды бағалаудың қалыптасқан әдістері кәсіпорынды 
тұтас бір жүйе ретінде емес оның құрауыштарын бөлек қарастырады. Бұл жағдай жаңа әдістерді анықтап, 
ары қарай жетілдіруді қажет етеді.
Түйін сөздер:
 кәсіпорынның экономикалық потенциалын қалыптастыру және пайдалану, экономи-
калық потенциал, кәсіпорынның экономикалық потенциалын бағалау, кәсіпорын қызметінің экономикалық 
тиімділігі, кәсіпорын ресурстары.