Namangan muhandislik-qurilish

 

---

78 
Nazorat savollari 
1. Uzgich kontaktlarining tutashi va birlamchi tokning o‟sishi qanday ? 
2.Kontaktlarning uzilishi va ikkilamchi yuqori kuchlanishning induktsiyalanishi 
tushuntiring ? 
3. Uchqunli tirqishni teshib o‟tilishi va razryad jarayonlarini tushuntiring? 
4. O‟t oldirish tizimining elektr tavsifnomalari va ularni yaxshilash usullari 
qanday ? 
5. Variatorlarning qo‟llanilishini tushuntiring ?. 
6. O‟t oldirishni ilgarilatish burchagi va uni aniqlovchi omillar. 
7. O‟t oldirishni ilgarilatish burchagini rostlash usullari qanday ? 
8. Markazdan qochma, vakuum - rostlagichlar va oktan - korrektor tuzilishi xamda 
ishlashini tushuntiring ? 
9. O‟t oldirish g‟altaklari, uzgich - taqsimlagichlar kamchiliklarin tushuntiring? 
10. Kontaktli o‟t oldirish tizimining kamchiliklari ayting ? 
3.7. Elektron o‟t oldirish tizimi 
Dvigatellarning takomillashtirish yo‟nalishi, ularning tejamliligini oshirish va 1 
kVt quvvatga to‟g‟ri keladigan massasini kamaytirish bilan bir qatorda, aylanishlar 
chastotasi va tsilinddrlarda yonilg‟i - havo aralashmasini siqish darajasini tobora 
ortirib borish bilan ham tavsiflanadi. Zamonaviy avtomobil dvigatellarda aylanishlar 
chastotasi 5000 - 8000 min
1
ga yetgan, yonilg‟i aralashmani siqish darajasi hozirgi 
kunda 7,0 - 8,5 ni tashkil qilayotgan bo‟lsa, kelajakda bu ko‟rsatkich 9,0-10,0 va 
undan yuqori qiymatga ko‟tarish mo‟ljallangan. Aylanishlar chastotasi va siqish 
darajasini bu tarzda oshishi, yonilg‟i me‟yorida o‟t olshini ta‟minlash uchun, o‟t 
oldirirsh tizimining ikkilamchi kuchlanishini sezilarli darajada orttirilishini talab 
qilinadi. Bundan tashqari, dvigatellar tejamliligini oshirishga intilish ularda, 
aksariyat holda suyultirilgan yonilg‟i aralashmasini ishlatishga majbur qiladi. 
Suyultirilgan yonilg‟i aralashmasini ishonchli ravishda o‟t oldirish uchun o‟t oldirish 
shamining elektrodlari orasidagi tirqishni kattalashtirish, ya‟ni uchqun uzunligi va 
quvvatini oshirish kerak bo‟ladi. O‟t oldirish shamining elektrodlari orasidagi tirqish 
0,8-1,2 mm ni tashkil qiladi. Demak, dvigatelni tejamli ishlashini ta‟minlash uchun 
ham ikkilamchi kuchlanish qiymatini oshirish zarur. 
SHunday qilib, aylanishlar chastotasi va tirqish darajasi katta bo‟lgan, tejamli 
ishlaydigan hozirga zamon dvigatellariga o‟rnatiladigan o‟t oldirish tizimiga ancha 
yuqori talablar qo‟yiladi. 
-
ikkilamchi kuchlanish qiymatini orttirish bilan birga ishonchlilik darajasini va 
xizmat muddatini ko‟tarish; 
-
uchqun razryad energiyasining qiymati, dvigatelning hamma rejimlarida yonilg‟i 
aralashmasini ishonchli o‟t oldirish uchun yetarli bo‟lishi kerak (15...50 
mDj
va 
undan ortiq); 
-
turli xil ekspluatatsiya sharoitida (o‟t oldirish shamlarining ifloslanishi, atrof - 
muhit temperaturasining o‟zgarishi, tok manbai kuchlanishining kamayib - ortishi va 
hokozo) barqaror uchqun hosil bo‟lishini ta‟minlash; 
-
hamma elementlar katta mexanik yuklamalar ta‟sirida barqaror ishlashini 
ta‟milashdan iborat.

---

79 
Hozirgi zamon avtomobillarida keng tarqalgan kontaktsiz - tranzistorli o‟t 
oldirish tizimlari, kontaktli o‟t oldirish tizimiga nisbatan bir qancha afzal va 
ishonchli ishlashi uning o‟ziga xos tomonidir. Bu o‟t oldirish tizimining asosiy 
yangiligi - uzgich kontaktlari yo‟qligidir. Uning vazifasini kontaktsiz datchiklar 
bajaradi. Kontaktsiz - tranzistorli o‟t oldirish tizimi bir - biridan asosan dvigatelni 
turi va tuzilishi bilan farq qiladi.
Magnitoelektr datchik uzgich - taqsimlagi valiga o‟rnatilgan doimiy magnit va 
o‟zakga o‟rnatilgan stator cho‟lg‟amidan iborat. Doimiy magnit aylanganda uning 
magnit maydoni ta‟sirida stator chulg‟amida o‟zgaruvchan EYuK induktsiyalanadi. 
Datchik kuchlanishi U musbat bo‟lganda va qiymati