Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti q

III BOB. NUTQI TО‘LIQ RIVOJLANMAGAN BOLALARNING 
YOZMA NUTQGA TAYYORGARLIGINI SHAKLLANTIRISH 
YО‘LLARI 
3.1 Og‘zaki nutqni tekshirish natijalari
 
Nutqi tо‘liq rivojlanmagan maktabgacha yoshdagi bolalar nutqini tovushlar 
talaffuzi  tomondan  tekshirish  shuni  kо‘rsatdiki,  bolalar  alohida  talaffuz 
qilinadigan  tovushlar  talaffuzida  deyarli  qiynalmadilar,  ammo  tovushlarni 
bо‘g‘in, sо‘z va gaplarda talaffuz qilganda bir qator о‘ziga xos qiyinchiliklarga 
duch keldilar. EG bolalaridagi tovushlarni alohida, boshqa tovushlardan ajratgan 
holda  bir  necha  marta  talaffuz  qilish  holati  tekshirilganda  10  nafar  boladan  2 
nafari (20%) yaxshi, 4 nafari (40%) о‘rta va 4 nafari (40%) past darajada talaffuz 
qilishdi. 
Tovushlarni artikulyatsiya jihatidan bir biridan uzoq bо‘lgan tovush bilan 
birga talaffuz qilish holati tekshirilganda tekshiriluvchi 10 nafar boladan bittasi 
(10%)  yaxshi,  5  tasi  (50%)  о‘rta  va  qolgan  4  tasi  (40%)  past  darajada  Ya`ni 
notо‘g‘ri va xatoliklar bilan talaffuz qildi. 
Tovushlarni  artikulyatsiya  tomondan  yaqin  bо‘lgan  tovush  bilan  birga 
talaffuz qilish holati о‘rganilganda esa quyidagi natija olindi, Ya`ni 10 nafar EG 
bolalaridan  birortasi  ham  ushbu  topshiriqni  yaxshi  darajada  bajara  olmadi. 
Ularning kо‘pchiligi tovushlarni sof holda, aniq talaffuz qila olmadilar. Ammo 
tekshiriluvchi 10 nafar boladan 4 nafari (40%) ushbu topshiriqni о‘rta darajada 
bajardilar. Ular artikulyatsiya tomondan yaqin bо‘lgan ayrim tovushlarni bir biri 
bilan  almashtirgan  bо‘lsada,  ammo  logoped  yordami  bilan  xatolikka  yо‘l 
qо‘yilgan  tovushlarni  tо‘g‘ri  talaffuz  qilishga  urinishdi.  Qolgan  6  nafar  (60%) 
bolalar  esa  ushbu  topshiriqni  past  darajada  bajarishdi.  Ular  deyarli  kо‘pchilik 
tovushlarni bir-biri bilan qorishtirib yubordilar. 
EG bolalari nutqidagi tovushlar talaffuzini ochiq, yopiq, undosh tovushlar 
bilan birga va undosh tovushlar ishtirokisiz bо‘g‘inlarda tekshirilganda, 10 nafar 
boladan 3 nafari (30%) ushbu topshiriqni yaxshi, 4 nafari (40%) о‘rta va 3 tasi 
(30%) past darajada bajardi. 

---

65 
EG bolalari nutqidagi tovushlarni sо‘zlarda ya`ni sо‘z boshida, о‘rtasida va 
oxirida kelganda qay holatda talaffuz qilishlari tekshirilganda quyidagi natijalar 
olindi:  tekshiriluvchi  10  nafar  boladan  6  tasi  (60%)  tovushlarni  sо‘z  boshida 
talaffuz qila oldi, ammo qolgan 4 nafari (40%) esa talaffuz qila olmadi. 
Tovushlar  sо‘z  о‘rtasida  kelganda  7  nafar  (70%)  bola  kerakli  tovushni 
talaffuz qila oldi, ammo qolgan 3 nafar (30%) bola talaffuz qila olmadi. 
Tovushlar  sо‘z  oxirida  kelganda  tekshiriluvchi  10  nafar  boladan  4  nafar 
(40%) bola kerakli tovushni talaffuz qila oldi, ammo qolgan 6 nafar (60%) bola 
talaffuz qila olmadi.  
Nutqni tovush tarkibi tomondan tekshirish uchun bolalar tomonidan amalga 
oshirilgan  barcha  vazifalarning  natijalari  (1-bо‘lim  vazifalari)  1-2-jadvalda 
kо‘rgazmali aks etadi.